Przymiotnik nazywa cechy i właściwości istot żywych, przedmiotów, zjawisk, pojęć, np. sympatyczny chłopiec, wysokie drzewo, gwałtowna burza, ciekawy temat.
Pytania przymiotnika
Pytania umożliwiające rozpoznanie przymiotnika to jaki?, który?, czyj?, np.:
- jaki? – długi weekend, bystry obserwator, strój wieczorowy,
- który? – powiat olkuski, najwyższy szczyt, kolejny miesiąc,
- czyj? – macierzyńska troska, Sienkiewiczowska Trylogia, Matejkowski obraz.
Przymiotnik - funkcja w zdaniu
W zdaniu przymiotnik może pełnić funkcję przydawki (Czytam ciekawą książkę.) oraz orzecznika (Adam jest zarozumiały.).
Odmiana przymiotników
Przymiotniki odmieniają się przez przypadki (podlegają więc deklinacji), liczby (pojedynczą i mnogą) oraz rodzaje.
W liczbie pojedynczej przymiotnik może przyjąć rodzaj męski, żeński lub nijaki, a w mnogiej – męskoosobowy i niemęskoosobowy.
W czasie odmiany przymiotnik dostosowuje swą formę do formy rzeczownika, który określa.
szybki samochód (r. męski)
szybka jazda (r. żeński)
szybkie tempo (r. nijaki)
szybcy biegacze (r. męskoosobowy)
szybkie biegaczki (r. niemęskoosobowy)
Przymiotniki nieodmienne
Istnieje niewielka grupa przymiotników nieodmiennych. Określenia typu blond, bordo, écru, khaki, lila nie podlegają odmianie.
Stopniowanie przymiotników
Stopniowanie przymiotników umożliwia wyrażenie natężenia danej cechy. Wyróżnia się trzy stopnie przymiotnika:
- równy (o charakterze neutralnym), np. ładny, mądry, niski,
- wyższy (o większym natężeniu niż stopień równy), np. ładniejszy, mądrzejszy, niższy,
-najwyższy (o największym natężeniu cechy), np. najładniejszy, najmądrzejszy, najniższy.
Przymiotniki stopniują się w sposób prosty, opisowy lub nieregularny.
Stopniowanie proste
Stopniowanie proste – aby utworzyć formę stopnia wyższego, do tematu stopnia równego należy dodać przyrostek -szy/-ejszy, a stopień najwyższy tworzy się, dodając do formy stopnia wyższego przedrostek naj-.
szybki – szybszy – najszybszy
grzeczny – grzeczniejszy – najgrzeczniejszy
Stopniowanie opisowe
Stopniowanie opisowe – stopień wyższy tworzy się, łącząc stopień równy z przysłówkiem bardziej lub mniej, a najwyższy – z przysłówkiem najbardziej lub najmniej.
rycerski – bardziej rycerski – najbardziej rycerski
miękki – mniej miękki – najmniej miękki
Stopniowanie nieregularne
Stopniowanie nieregularne dotyczy przymiotników dobry, zły, mały, duży, których temat w procesie stopniowania zmienia się.
dobry – lepszy – najlepszy
zły – gorszy – najgorszy
mały – mniejszy – najmniejszy
duży – większy – największy
Przymiotniki, które się nie stopniują
Do przymiotników, które się nie stopniują, należą te określające stałe cechy przedmiotów, np. kamienny, szklany, metalowy, matczyny.