Wyrazy odmienne zmieniają swoją formę w zdaniu, przyjmując odpowiednie końcówki w zależności od pełnionej funkcji, na przykład:
Książka leży na stole.
rzeczownik książka w mianowniku (końcówka fleksyjna -a) pełni funkcję podmiotu w zdaniu
Czytam ciekawą książkę.
rzeczownik książka w bierniku (końcówka fleksyjna -ę) pełni funkcję dopełnienia
Do odmiennych części mowy zalicza się czasowniki, rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki oraz większość zaimków. Dzieli się je na dwie grupy:
a. podlegające koniugacji, czyli odmianie przez osoby, czasy, tryby i strony – czasowniki,
b. podlegające deklinacji, czyli odmianie przez przypadki i liczby – rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki.
Kategoria osoby
W liczbie pojedynczej wyróżnia się: 1. osobę (ja), 2. osobę (ty) i trzecią osobę (on/ona/ono), a w liczbie mnogiej – 1. osobę (my), 2. osobę (wy) i 3. osobę (oni/one).
(ja) czytam, (ty) czytasz, (on/ona/ono) czyta, (my) czytamy, (wy) czytacie, (oni/one) czytają
Kategoria czasu
Czasownik może występować w trzech czasach: teraźniejszym (czytam), przeszłym (czytałem) i przyszłym – prostym (przeczytam) oraz złożonym (będę czytał/ będę czytać).
Kategoria trybu
Czasownik może występować w trzech trybach: oznajmującym (czytam), przypuszczającym (czytałbym) i rozkazującym (czytaj).
Kategoria strony
Czasownik może występować w dwóch stronach – czynnej (Ala czyta książkę) oraz biernej (Książka jest czytana).
Kategoria przypadka
W języku polskim wyróżnia się siedem przypadków: mianownik (kto?, co?), dopełniacz (kogo?, czego?), celownik (komu?, czemu?), biernik (kogo?, co?), narzędnik (z kim?, z czym?), miejscownik (o kim?, o czym?) oraz wołacz.
M. droga
D. drogi
C. drodze
B. drogę
N. drogą
Mc. drodze
W. drogo!
Kategoria liczby
Dotyczy wszystkich odmiennych części mowy. Wyróżnia się liczbę pojedynczą i mnogą.
jeden pies / dwa psy (rzeczownik)
ja idę / my idziemy (czasownik)
dobry przykład / dobre przykłady (przymiotnik)
ja jestem/ my jesteśmy (zaimek)
pierwszy człowiek / pierwsi ludzie (liczebnik)
Kategoria rodzaju
Odmianie przez rodzaje podlegają czasowniki w czasie przeszłym, przyszłym złożonym i trybie przypuszczającym, przymiotniki i liczebniki oraz zaimki przymiotne. W liczbie pojedynczej odmieniające się one przez rodzaj męski, żeński i nijaki, a w mnogiej – męskoosobowy i niemęskoosobowy.