Do czego służy przysłówek?
Przysłówek służy do określania okoliczności, w jakich przebiegają procesy, oraz właściwości tych procesów. Nazywa m.in. czas, miejsce i sposób wykonania czynności (np. wstawać rano, mieszkać niedaleko, chętnie pomagać) oraz właściwości cech (np. ogromnie zmęczony, niezwykle wysoki).
Pytania przysłówka
Przysłówek rozpoznać można po pytaniach jak?, gdzie? i kiedy?
czytać – jak? – głośno, wyraźnie, chętnie
mieszkać – gdzie? – daleko, blisko, nieopodal
wyjechać – kiedy? – dzisiaj, jutro, pojutrze
Podział
Biorąc pod uwagę pochodzenie, wyróżnia się przysłówki odprzymiotnikowe, czyli utworzone od form przymiotnikowych (gorzki – gorzko, wesoły – wesoło, gwałtowny – gwałtownie) oraz niepochodzące od przymiotników (np. wczoraj, zawsze, czasem, trochę, razem).
Istnieją także przysłówki odrzeczownikowe (np. iść górą, wstać rankiem, podróżować nocą) oraz mające postać wyrażenia przyimkowego (np. siedzieć po turecku, biegać na bosaka).
Odmiana
Przysłówek jest nieodmienną częścią mowy.
Stopniowanie
Stopniowaniu podlegają tylko przysłówki odprzymiotnikowe. Przysłówki niepochodzące od przymiotników nie stopniują się.
Stopniowanie umożliwia wyrażenie natężenia danej właściwości. Wyróżnia się trzy stopnie przysłówka:
- równy (o charakterze neutralnym), np. ładnie, mądrze, nisko,
- wyższy (o większym natężeniu niż stopień równy), np. ładniej, mądrzej, niżej,
-najwyższy (o największym natężeniu właściwości), np. najładniej, najmądrzej, najniżej.
Przysłówki (podobnie jak i przymiotniki) stopniują się w sposób prosty, opisowy lub nieregularny.
Stopniowanie proste – aby utworzyć formę stopnia wyższego, do tematu stopnia równego należy dodać przyrostek -ej, a stopień najwyższy tworzy się, dodając do formy stopnia wyższego przedrostek naj-.
głośno – głośniej – najgłośniej
Stopniowanie opisowe – stopień wyższy tworzy się, łącząc stopień równy z przysłówkiem bardziej lub mniej, a najwyższy – z przysłówkiem najbardziej lub najmniej.
gorzko – bardziej/mniej gorzko – najbardziej/najmniej gorzko
Stopniowanie nieregularne dotyczy przysłówków dobrze, źle, mało, dużo, których temat w procesie stopniowania zmienia się.
dobrze – lepiej – najlepiej
źle – gorzej – najgorzej
mało – mniej – najmniej
dużo – więcej - najwięcej
Funkcja w zdaniu
W zdaniu przysłówek może pełnić funkcję okolicznika (Asia głośno śpiewa.) lub orzecznika (W czasie przerwy jest głośno.).