Tadeusz Borowski opowiadania - geneza
Na kartach swoich opowiadań Tadeusz Borowski kilkukrotnie wspomina o konieczności przedstawienia tym, którzy nie byli z nimi zapoznani, realiów życia w obozie koncentracyjnym (np. „U nas w Auschwitzu”), okrucieństwa towarzyszącego tym miejscom, stopniowej dehumanizacji osadzonych i przedmiotowego traktowania ich przez oprawców. W „Ludziach, którzy szli” wyraźnie zaznacza on, iż wymierzenie sprawiedliwości jest w tym wypadku niemożliwe (kaci musieliby przejść tę drogę, jaką przemierzyły ofiary), lecz wskazanie ich, nazwanie ich ofiar i odsłonięcie prawdy jest koniecznością.
Wszystko, co Borowski opisuje, oparte jest na doświadczeniach autora, należy jednak pamiętać, żeby nie utożsamiać go z postacią narratora. Liczne elementy autobiograficzne wplecione przezeń do opowiadań miały za zadanie dodawać tekstom autentyczności, podkreślać ich prawdziwość, nie opowiadać jednak osobistej historii Borowskiego.
Krajobraz wojenny i obozowy opisywał Borowski z pewnej perspektywy czasowej. W 1946 r. ukazała się relacja „Byliśmy w Oświęcimiu”, którą stworzył we współpracy z Olszewskim i Nel-Siedleckim. Rok później opublikowano tom opowiadań „Pożegnanie z Marią”. Z kolei w 1948 r. wydano „Kamienny świat” – zbiór nowel nawiązujących do czasu osadzenia w obozie koncentracyjnym i stanowiących uzasadnienie poglądów Borowskiego.
Tadeusz Borowski opowiadania - czas i miejsce akcji
Czas akcji opowiadań to przede wszystkim okres II wojny światowej. Tylko wydarzenia opisane w „Bitwie pod Grunwaldem” rozgrywają się już po jej zakończeniu, chociaż bohaterowie nadal osadzeni są w „obozie” będącym miejscem czasowego przetrzymywania dawnych więźniów. Przytaczane w tekstach wydarzenia z frontu pozwalają wysunąć wnioski, że relacje Borowskiego dotyczą różnych okresów, np.: „Matura na Targowej” to początek wojny, „Ludzie, którzy szli” przedstawiają ostatnie lato obozu Auschwitz, „Śmierć powstańca” to z kolei schyłkowy okres wojny – na krótko przed klęską III Rzeszy.
Akcja „Matury na Targowej”, „Pożegnania z Marią” oraz „Chłopca z Biblią” rozgrywa się w okupowanej Warszawie. Realia obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu i Brzezince przybliżają następujące utwory: „U nas w Auschwitzu”, „Ludzie, którzy szli”, „Dzień na Harmenzach”, „Proszę państwa do gazu”. W Wittenberdze rozgrywają się wydarzenia opisane w „Śmierci powstańca”, a we Freimanie (okolice Monachium) te z „Bitwy pod Grunwaldem”.
Tadeusz Borowski opowiadania - interpretacja
Cykl opowiadań Tadeusza Borowskiego wstrząsającą i zajmującą próbę przedstawienia wpływu wojny na psychikę człowieka i świat jego wartości. Wkrótce po rozpoczęciu wojny autor zdawał maturę i rozpoczynał studia na tajnych kompletach polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Do tych wydarzeń nawiązują dwa teksty – „Matura na Targowej” oraz „Pożegnanie” z Marią”. Już w nich daje o sobie znać niesamowity zmysł obserwacyjny autora, który wielokrotnie podkreśla dysonans polegający na charakterystycznym dla człowieka pragnieniu prowadzenia normalnego życia a koniecznością radzenia sobie w wojennych realiach.
Autor z wielką dokładnością obrazuje wszechobecne zagrożenia czyhające na człowieka w okupowanym mieście. Okrutne działania Niemców mogą dotknąć każdego, również najbliższych (pojmanie Marii, konieczność ucieczki z tramwaju i los Julka w „Maturze na Targowej”).
Co dzieje się z wartościami w tym świecie? Opowiadanie ukazujące uczucie Tadka i studentki polonistyki daje wyraźną odpowiedź na to pytanie. Próba ich zachowania skazana jest na klęskę. Nawet świat wypełniony najwspanialszymi ideałami ulega dezintegracji w obliczu