„Omyłka” - geneza
„Omyłka” Bolesława Prusa ukazała się w 1884 r., a więc dwadzieścia lat po powstaniu styczniowym. Pozytywiści kwestionowali sensowność kolejnych zrywów narodowych, podkreślając, że znacznie ważniejsza jest jedność społeczeństwa i poprawa jego sytuacji m.in. gospodarczej.
W noweli Bolesława Prusa wszystkie te idee zostały zawarte. Pokazuje ona porażkę Polaków walczących w latach 1863-1864, którą uzupełnia autor o portret lokalne społeczności i jej członków. Okazuje się, że obok ludzi palących się do walki żyje w nim także wiele osób, dla których powstanie jest jedynie pięknym hasłem bez pokrycia.
Dopóki naród nie stanie się jednością, a sytuacja materialna (przekłada się ona na uzbrojenie itp.) nie ulegnie poprawie, każde zbrojne wyzwanie rzucone zaborcy skończy się porażką.
„Omyłka” - czas i miejsce akcji
Akcja „Omyłki” toczy się w jednym z polskich miasteczek (nie zostało ono bliżej scharakteryzowane). Najczęstszym miejscem spotkań bohaterów jest dom narratora – siedmioletniego chłopca, który dorasta wraz z upływem lat w noweli.
Wydarzenia przedstawione w noweli Prusa rozgrywają na dość szerokiej przestrzeni czasu. Obejmuje ona kilka lat przed wybuchem powstania