„Mistrz i Małgorzata” to powieść paraboliczna niejako na dwóch poziomach. Mamy tu bowiem do czynienia zarówno z parabolą polityczną, w której Bułhakow demaskuje mechanizmy komunistycznego państwa, jak i parabolą filozoficzno-etyczną, a więc wypowiedzią na temat problemu dobra i zła. Paraboliczność jest konstruowana w obrębie dzieła na kilku różnych płaszczyznach.
Czasoprzestrzeń
Świat przedstawiony w „Mistrzu i Małgorzacie” posiada wyraźne znamiona uniwersalizacji. Mamy tu do czynienia z zatarciem granic temporalnego konkretu. Dokładny czas akcji nie zostaje określony, wiadomo, że obejmuje trzy dni: od środy do soboty. Jednocześnie jest on skonfrontowany z historią Jeszuy i Piłata, a więc czasem biblijnym. Tym samym całość temporalnego ukształtowania powieści zyskuje wymiar uniwersalny, jest to niejako swoisty czas mityczny – rozgrywający się w każdym dowolnym momencie. Parabolizacja obejmuje również przestrzeń powieści. Świat zostaje tu zredukowany do rzeczywistości miasta-labiryntu. Moskwa staje się figurą niejako całej rzeczywistości. Ponadto ważną rolę odgrywają tu miejsca z pogranicza realności i fantastyki – przestworza, zaświaty, biblijna Naga Góra – które łączą dwie płaszczyzny znaczeń: dosłowną i metaforyczną.
Bohaterowie
Parabolizacji podlegają również bohaterowie powieści. Wskazują na to już same określenia postaci. Otóż kluczowi bohaterowie zamiast nazwisk noszą jedynie znaczące imiona lub pseudonimy: Mistrz (jako figura doskonałego artysty), Małgorzata (imię odsyłające do bohaterki „Fausta”), poeta Iwan (pseudonim Bezdomny),Woland, Behemot, Azazello. Są to więc uniwersalne figury określonych funkcji, postaci, które niejako mogą pojawić się zawsze i wszędzie. Również sam Jezus nosi w powieści imię Jeszua (oznaczające „Bóg wybawia”), ale także „Ha-Nocri” („Nazarejczyk”). Chrystus jest w powieści Bułhakowa nie tyle Bogiem, ile figurą człowieka niezłomnego, wiernego sobie aż za cenę śmierci.
Narracja i styl
Chwyt „powieści w powieści” polegający na wpleceniu w główny nurt narracji historii Piłata, również staje się narzędziem parabolizacji. Co więcej, celowi temu służy także zastosowana na poziomie stylu groteska. Po pierwsze staje się ona bowiem swoistą błazeńską maską nałożoną na rzeczywistość przedstawioną. Po drugie zaś groteska służy uwypukleniu, a jednocześnie poradzeniu sobie z lękiem przed absurdem totalitaryzmu.
Funkcja parabolizacji w dziele Bułhakowa
Dzięki zabiegom parabolizacji powieść Bułhakowa staje się uniwersalną wypowiedzią na temat grozy politycznego terroru, a także najważniejszych ludzkich wartości. Utwór ten pokazuje, że nawet w najgorszych okolicznościach człowiek może zachować intelektualną i duchową niezależność, a dobro zawsze zwycięża zło. Ludzki świat został bowiem pomyślany jako byt dualny, rozdarty pomiędzy miłością i nienawiścią, odwagą i tchórzostwem, prawdą i kłamstwem.