Część I
Akcja powieści rozpoczyna się w majowe późne popołudnie w Moskwie (na skwerze Patriarsze Prudy), gdzie spotykają się redaktor Michał Aleksandrowicz Berlioz i poeta Iwan Nikołajewicz Ponyriow (pseudonim Bezdomny). Redaktor zarzuca poecie, że zamówił u niego krytyczny poemat na temat Jezusa Chrystusa, z którego miało jasno wynikać, że wiara w istnienie tej postaci jest niedorzeczna, tymczasem dzieło przedstawione przez Ponyriowa nie spełnia tych oczekiwań. Rozmawiających mężczyzn niespodziewanie zaczepia cudzoziemiec. Podsłuchał on dialog znajomych i wyraża zdziwienie ateizmem Berliozy. Pyta więc, kto jeśli nie Bóg, kieruje światem. Kiedy mężczyźni odpowiadają, że człowiek, nieznajomy stwierdza, że to niemożliwe, ponieważ jest on istotą śmiertelną. Przepowiada on także rychłą śmierć Berliozie (przez odcięcie głowy). Jednocześnie tajemniczo stwierdza, że dzisiejsze zebranie literatów, któremu redaktor miał przewodniczyć, nie odbędzie się, ponieważ Annuszka rozlała już olej słonecznikowy.
Cudzoziemiec w końcu zdradza, że jest profesorem czarnej magii i historykiem zaproszonym do Moskwy z okazji odnalezienia rękopisów z X wieku, które ma odczytać. Opowiada też Berliozie i Ponyriowi historię wyroku wydanego przez Poncjusza Piłata na Jezusa. Prokurator Rzymu miał zamiar ułaskawić Jeszuę, (uśmierzył on nieznośny ból głowy Piłata i nauczał go o miłości) i uwięzić nad Morzem Śródziemnym w swoim pałacu. Jednak pod wpływem donosu Judy z Kariotu, jakoby Jeszua miał dopuścić się obrazu majestatu cesarza Rzymu, skazał go na śmierć wraz z czterema innymi buntownikami i złoczyńcami. Ukrzyżowano jednak tylko trzech, ponieważ z okazji święta Paschy Bar Rabban został uwolniony. Ponadto tajemniczy cudzoziemiec stwierdza, że sam był świadkiem tych wydarzeń. Przestraszony Berlioza postanawia zawiadomić władzę o tym człowieku, jednak w drodze do telefonu spotyka dziwnego osobnika w dżokejce, a potem potyka się z powodu rozlanego na jezdni oleju i wpada pod tramwaj prowadzony przez kobietę, który ucina mu głowę. Przerażony tym wydarzeniem poeta słyszy rozmowę dwóch kobiet w parku, które stwierdzają, że wypadek zdarzył się z powodu oleju rozlanego przez Annuszkę. Ponyriow wraca więc na ławkę, gdzie zostawił tajemniczego profesora. Spotyka go w towarzystwie innego dziwnego osobnika i żąda od nich dokumentów, zarzucając uczonemu, że jest szpiegiem i mordercą. Ci jednak odchodzą i znikają bez śladu.
Następnego dnia poeta spotyka tych samych ludzi w parku wraz z dziwacznym kotem chodzącym na dwóch łapach. Bezdomny zaczyna za nimi pościg, w końcu goni tylko zwierzaka, który wsiada do tramwaju i odjeżdża. Następnie poeta zaczyna się zachowywać irracjonalnie i obsesyjnie. Wpada do budynku nr 13, zabiera z mieszkania świecę i święty obrazek, a potem biegnie nad rzekę Moskwę, gdzie spodziewa się znaleźć tajemniczego profesora. Wchodzi do wody, następnie zaś okazuje się, że jego ubranie zniknęło. W samych kalesonach i koszuli biega po Moskwie z zapaloną świecą w ręku i szuka maga. Dociera do „Domu Gribojedowa”, miejsca zebrań literatów. Poprzednie zebranie nie odbyło się z powodu śmierci przewodniczącego Berliozy. Członkowie przebywają jednak do późnej nocy w restauracji Massolitu. Ponyriow z powodu swojego wyglądu i niewiarygodnej opowieści o udziale maga w śmierci Berliozy zostaje uznany za obłąkanego, związany serwetami, a następnie przewieziony przez milicję do kliniki psychiatrycznej profesora Strawińskiego. Tam również opowiada niesamowitą historię i próbuje zawiadomić telefonicznie milicję o konieczności ścigania Złego. Zostaje uznany za schizofrenika.
Stiopia