Utwór wchodzi w skład trzeciej części „Pieśni” Horacego, który nosi tytuł „ Ad Melpomenem musam” czyli „Do Muzy Melpomeny”, wytłumaczenie tytułu znajduje się w na samym końcu wiersza, w apostrofie skierowanej do owej muzy. Wiersz jest jakby podsumowaniem twórczości Horacego, z której autor jest bardzo dumny.
Horacy nazywał swoje utwory pieśniami – carmina. Wcześniejsze pieśni znane z poezji greckiej były zawsze nierozerwalnie związane z muzyką, tymczasem pieśni Horacego, stanowiły już odrębną formę literacką, której wyznacznikami były: zwarta stylistyka oraz różnorodna treść.
Później utwory tego typu zaczęto nazywać odami.
Interpretacja
Pierwsze pięć wersów stanowi opis poezji, którą podmiot liryczny określa mianem pomnika. Pomnik ten jest pomnikiem duchowym, a dzięki temu niezniszczalnym, trwalszym ponad wszystkie inne wytwory rąk ludzkich:
Stawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze spiży.
Podmiot liryczny wychwala potęgę poezji, która jest ponadczasowa:
Od królewskich piramid sięgający wyżej.
Kolejne cztery wersy to opis pośmiertnej sławy, którą poecie zapewnia jego dzieło. Sława ta przyniesie poecie wieczną młodość:
(…) Potomną sławą zawsze młody
Poezja sprawi, iż poeta stanie się nieśmiertelny, bo jego twórczość pozostanie w dorobku ludzkości:
Nie wszystek umrę, wiele ze mnie tu pozostanie
Poza grobem (…)
Podmiot liryczny jest pewien trwałości poezji, a więc i swojej sławy, co wyraża słowami:
Róść ja dopóty będę, dopóki na schody
Kapitolu z westalką cichą kapłan kroczy
Ówcześnie panowało powszechne przekonanie o wieczności Rzymu i rzymskiej religii, stąd też trwałość poezji ukazana została poprzez metaforę z nim związaną.
W kolejnych dwu wersach znajdują się autobiograficzne wątki, dzięki czemu można powiedzieć z całą pewnością, iż ja liryczne, jest tożsame Horacemu. Horacy nawiązuje do swojej ojczyzny :
Gdzie z szumem Aufidus rozhukany toczy,
Gdzie Daunus w suchym kraju rządził ludy polne.
Trzy następne wersy są opisem zasług Horacego, które czynią z niego wielkiego poetę:
Na wyżyny się wzbiłem i żem przeniósł pierwszy
Do narodu Italów rytm eolskich wierszy
Zaznaczyć należy, iż „eolskie wiersze” odnoszą się do wierszy greckich, a w szczególności do liryków Alkajosa i Safony.
Horacy odnosi się także do swojego pochodzenia (był bowiem synem wyzwolonego niewolnika, mimo to otrzymał gruntowne wykształcenie):
(…) że ja niski wprzódy
Dwa ostatnie wersy to apostrofa skierowana do Melpomeny, muzy dramatu, którą podmiot liryczny prosi, by za jego zasługi na polu literackim obdarowała go wieńcem laurowym, który był symbolem chwały i zwycięstwa, tym samym wynosząc go do rangi wielkich tego świata:
Melpomeno weź chlubę, co z zasługi rośnie
I delfickim wawrzynem wieńcz mi włos radośnie.
Analiza
Wiersz Horacego jest odą. Należy do gatunku liryki bezpośredniej. Jest to utwór czterostrofowy, w każdej strofie znajdują się cztery wersy. Napisany wierszem regularnym, ze średniówką po siódmej sylabie. Obfituje w środki stylistyczne, takie jak: metafory, przerzutnie i epitety.
Nawiązania literackie
J. Kochanowski „Pieśń XXIV z ksiąg wtórych”
J. Kochanowski „Muza”
J. Słowacki „Testament mój”
A. Mickiewicz „Ajudah”
A. Mickiewicz „Wielka improwizacja”
A. Mickiewicz „Exegi monumentum …”
L. Staff „Ostatni z mojego pokolenia”
W. Szymborska „Radość pisania”
A. Słonimski „Do krytyka”
T. Różewicz „Poeta w czasie pisania”
K. I.Gałczyński „Hymn do Apollina”