Definicja
Epika – [gr. epikόs – ‘epos, słowo, opowieść, pieśń’] to jeden z trzech rodzajów literackich, który wywodzi się z ustnych opowiadań ludowych, podań, legend i mitów właściwych tradycji i folklorowi danego narodu. W utworach epickich pojawia się narrator opowiadający wydarzenia i opisujący świat przedstawiony. Epika wykształciła największą ilość gatunków literackich, z których najważniejszymi są epos i powieść.
Należą do nich poza tym: nowela, opowiadanie, baśń, bajka, ballada, anegdota, satyra, pamiętnik.
Cechy
1. Obecność narratora, który przedstawia zdarzenia fabuły w określonym porządku czasowym i przyczynowo - skutkowym. Narrator osadzony jest w świecie przedstawionym utworu i jego głos nie musi być tożsamy z głosem autora.
Istnieje kilka rodzajów narracji, w zależności od perspektywy opowiadającego:
- pierwszoosobowa (kiedy narrator jest uczestnikiem wydarzeń i opisuje je w pierwszej osobie liczby pojedynczej)
- trzecioosobowa (kiedy narrator komentuje przebieg wydarzeń, ale sam w nich nie uczestniczy, jest narratorem wszechwiedzącym).
2. Świat przedstawiony stanowiący przestrzeń, w której rozgrywa się fabuła utworu. Jego składnikami są bohaterowie, ich przeżycia i emocje, czas i miejsce akcji, zdarzenia, świat fizyczny, wszelkie procesy życiowe). Autorem pojęcia świata przedstawionego jest polski filozof Roman Ingarden.
Między narratorem a światem przedstawionym zachodzi szczególny stosunek oddający jego (a czasami również autora) nastawienie do rzeczywistości. Nierzadko narrator traktuje fabułę jako pretekst do wyrażenia własnych przemyśleń.
3. Fabuła, czyli przyczynowo - skutkowy układ zdarzeń rozgrywających się w świecie przedstawionym utworu. Ze względu na sposób konstrukcji można wyróżnić następujące odmiany fabuły:
- jednowątkowa (najprostsza, o pełnej spójności i braku epizodów, charakterystyczna np. dla noweli)
- wielowątkowa (o urozmaiconych formach i większej złożoności, wyróżnić w niej można wątek główny oraz wątki poboczne, charakterystyczna dla rozbudowanych form literackich np. dla powieści)
- epizodyczna (w której występuje wiele wątków nie podlegających hierarchizacji, a związki między nimi są bardzo luźne).
4. Forma prozaiczna inaczej mowa niewiązana, czyli pozbawiona rymów. Jest to forma utworu literackiego pisanego ciągłym tekstem, w przeciwieństwie do wiersza zupełnie pozbawiona jednostek rytmicznych. Proza sprzyja dłuższym formom wypowiedzi literackiej.
Ze względu na czas powstania utworu i czas akcji fabuły, utwory epickie dzielimy na historyczne (przeszłość), fantastyczne (przyszłość) i współczesne (teraźniejszość).
Spośród wszystkich rodzajów literackich epika posiada najbardziej rozwiniętą funkcję poznawczą, bowiem postawą fabuły są konkretne okoliczności społeczne lub historyczne, mniej lub bardziej znane autorowi. W utworze epickim elementy te ulegają jednak przetworzeniu na fikcję literacką, zachowując prawdopodobieństwo do realnych zdarzeń.