Podział na rodzaje to podstawowy sposób klasyfikacji dzieł literackich ze względu na formę i budowę utworu, wywodzący się on jeszcze z antycznej Grecji, a dokładnie od Arystotelesa. W swojej Poetyce wyróżnia trzy podstawowe rodzaje literackie, przyporządkowując im najbardziej charakterystyczne pojęcia: epikę (narrator, fabuła i świat przedstawiony), lirykę (podmiot liryczny, monolog) oraz dramat (akcja, dialogi, brak nadrzędnego podmiotu).
Istnienie rodzajów i gatunków literackich jest dowodem na to, że formy wypowiedzi literackiej różnią się od siebie, każdą z nich cechuje coś szczególnego.
 |
Rodzaj literacki
To zespół reguł określający cechy i zasady tworzenia dzieł literackich, odróżniających je od innych, a który pozwala zaliczyć poszczególne utwory do tej samej klasy.
Podział na rodzaje opiera się na następujących wyznacznikach:
- budowa i kompozycja świata przedstawionego
- sposób funkcjonowania podmiotu i jego objawienia się
- forma językowo-stylistyczna
Rodzaj literacki jest nadrzędny wobec gatunków.
Gatunek literacki
Dzięki wydzieleniu trzech form rodzajowych w literaturze, wyróżnić można podporządkowane im gatunki literackie, czyli zespół reguł określających kompozycję i styl utworu.
Podział na gatunki literackie wyznaczają:
- konwencja literacka
- kompozycja
- styl językowy
- temat
Gatunek literacki jest w pewnym sensie zjawiskiem społecznym, tzn. zaklasyfikowanie utworu do konkretnego gatunku sugeruje czytelnikowi w jaki sposób dany utwór powinien odbierać, w jaki sposób go czytać. Jest to zatem swoista umowa między utworem, a odbiorcą.
Każda epoka wykształciła swoje własne gatunki literackie, związane z aktualnymi potrzebami społeczeństwa. Do najważniejszych gatunków literackich należą:
- w ramach liryki: fraszka, elegia, poemat, sonet, pieśń, oda, tren, psalm
- w ramach epiki: nowela, powieść, opowiadanie, bajka, epopeja, przypowieść
- w ramach dramatu: komedia, opera, tragedia
Do gatunków mieszanych zaliczamy balladę, satyrę, poemat heroikomiczny czy powieść poetycką, natomiast do gatunków pogranicznych esej, reportaż czy felieton.