Definicja
Gatunek należący do powieści kryminalnej, spopularyzowany w dużej mierze dzięki Agacie Christie na początku XX wieku. Tematem utworu zawsze jest śledztwo, nieudolnie prowadzone przez policję, a z powodzeniem rozwiązane przez detektywa. Śledztwo zazwyczaj dotyczy zbrodni, która przedstawiona została na początku utworu, a poszukujący, jak po nitce do kłębka, dochodzą do odkrycia prawdy i zidentyfikowania mordercy.
Geneza
Za prekursora gatunku uznaje się Edgara Allana Poe’a, amerykańskiego poetę i nowelistę, przedstawiciela romantyzmu. To on stworzył pierwszą w literaturze postać detektywa – C. Augeste’a Dupina w powieści „Zabójstwo przy Rue Morgue” (1841). Dzięki utworom Poego ukonstytuowała się charakterystyka powieści detektywistycznej jako gatunku i zasada mówiąca o tym, że zagadka może zostać rozwiązana jedynie wtedy, kiedy detektyw prowadzi przemyślane i logiczne śledztwo. Oprócz wspomnianej noweli, pisarz stworzył jeszcze dwie inne o charakterze detektywistycznym: „Tajemnica Marii Roger” oraz „Skradziony list” – ta trylogia dała podwaliny gatunkowi. Pomimo swej popularności na przełomie wieków, powieść detektywistyczna uznawana była jednak z literaturę niższego gatunku - mówiło się o niej jako o „kioskowej”, „podwórkowej”. Głównie dlatego, że miała charakter sensacyjny i kojarzyła się z zaspokajaniem potrzeby rozrywki mało wymagającego czytelnika. Okazało się natomiast, że utwory przynależące do gatunku to dzieła o skomplikowanej formie i technice, która z czasem stała się cenioną sztuką.
Tak naprawdę jednak zalążków powieści detektywistycznej można doszukiwać się w starożytnej Grecji u Sofoklesa, a potem w wieku XVIII. Motywy detektywistyczne najbardziej popularne były na terenie Wielkiej Brytanii i Francji. Na tej podstawie wykształciły się dwie szkoły literackie tego gatunki: francuska i anglosaska.
Cechy
- zazwyczaj bohaterem powieści jest prywatny detektyw lub detektyw amator
- jego praca opiera się na dedukcji, która pomaga mu rozwikłać zagadkę
- odwrócona fabuła (sięgająca wstecz – na końcu książki dowiadujemy się jak doszło do tego, co zostało ukazane na jej początku)
- liczne retrospekcje
- nacisk w fabule położony jest na śledztwo, sama zbrodnia zaś jest opisana bardzo skąpo
- wrażenie podwójnego dna (czytelnik zdaje sobie sprawę z zagadki i sam próbuje ją rozwiązać podążając śladami bohatera, a czasem przed nim – próbuje domyślić się rozwoju wydarzeń)
- świat przedstawiony jest jednoznaczny moralnie – panuje zasada, że zbrodnia jest zła, a śledztwo doprowadzi do jej ujawnienia
- świat przedstawiony ma zamkniętą formułę – znamy wszystkich bohaterów i przestrzeń w jakiej się poruszają, obszar akcji jest poddany całkowitemu poznaniu
Przykłady
Do najbardziej znanych twórców powieści detektywistycznej zalicza się:
- Arthura Conana Doyle’a (pisarza pochodzącego ze Szkocji, twórcę postaci Sherlocka Holmesa, o którego przygodach napisał 4 powieści i 56 opowiadań)
- Agatę Christie (angielską autorkę powieści kryminalnych i obyczajowych, twórczyni słynnych postaci detektywów jakich jak Herkules Poirot i panny Marple)
- Raymonda Chandlera (pisarza amerykańskiego, twórcę postaci Philippa Marlowa, rozwiązującego zagadki Los Angeles)
Oprócz nich wymienia się także Dashiella Hammetta, Georges’a Simenona, Pierre’a Boileau, Gilberta Keith’a Chestertona, Maurice’a Leblanc’a.
 |
| Detektyw Sherlock Holmes i Doktor Watson / The Adventure of Silver Blaze (1892) |