Geneza
Ajudah to utwór zamykający krymski cykl sonetów Adama Mickiewicza. Tytułowa nazwa określa przylądek położony na wschód od Gurzufu. W zbiorze poeta opisał swoją podróż na Krym odbytą latem i jesienią 1925 roku.
Forma i budowa
Utwór można podzielić na dwie wyraźne części. Pierwsza z nich obejmuje poetycki opis krajobrazu, a dwie kolejne, a zarazem ostatnie mają charakter refleksyjny.
W dwóch pierwszych strofach odnajdujemy barwny i dynamiczny opis morza. Podmiot mówiący używa wyrazów podkreślających ruch i szybkość. Mówi, że fale „kołują”, „buchają”. Szeroko rozbudowana została także paleta kolorów. Morski krajobraz jest srebrny, tęczowy, a zarazem czarny.
W drugiej części podmiot snuje rozważania na temat swoich uczuć i emocji, wywołanych bezpośrednim kontaktem z groźną i żywiołową naturą. Dwudzielna budowa sonetu odzwierciedla się również w kreacji samego podmiotu – na początku jest on zagubionym wędrowcem, a następnie ogarnia go spokój, ukojenie i pewność siebie.
Podmiot liryczny
W pozostałych sonetach zbioru podmiot został przez Mickiewicza wykreowany nieco inaczej. Dotychczas był to Pielgrzym z silnym poczuciem wyobcowania ze świata. Egzotyczna rzeczywistość, w której się znalazł przytłaczała go, zupełnie jej nie rozumiał. W Ajudahu podróżnik jest już bardzie oswojony z przyrodą krymską. Zaczyna się w nim czuć coraz swobodniej:
Lubię poglądac wsparty na Judahu skale
Jak spienione bałwany (...)
Słowa te wypełnione są spokojem ducha i pewnością przestrzeni, mówiący w sposób pozytywny wyraża się o otaczającym go kraju. Podmiot podziwia jego piękno, dzikość i nieprzewidywalność. Żywioł morza nie wzbudza w nim poczucie zagrożenia ale doświadczenie grozy, która przynosi jednocześnie przyjemność z obcowania z nim.
Kontakt człowieka z naturą
Sonety krymskie są sztandarowym przykładem, tak podkreślanej przez romantyków, nietypowej i głębokiej relacji człowieka i świata natury. To właśnie przyroda i jej elementy są punktem wyjścia do szerokich rozważań na temat ludzkiego życia. Natura tak oddziałuje na podmiot, że zaczyna się on doszukiwać podobieństw między naturą a nim samym. Ajudah i inne utwory opisujące Krym są również świadectwem intensywnej fascynacji poety dotyczącej kultury i przyrody orientalnej.
Romantycy wierzyli, że w kontakcie z nadprzyrodzonym światem przyrody, człowiek potrafi zrozumieć sens swoich ziemskich przeznaczeń. Takie przemiany zdają się zachodzić również w podmiocie stworzonym przez Adama Mickiewicza.