Muzułmańskie miasto nocą
„Bakczysaraj w nocy” to sonet opisowy, który stanowi inny wariant poprzedzającego go utworu, w którym Mickiewicz opisywał dawną siedzibę chanów krymskich widzianą w dzień. Wiersz ten stanowi przykład liryki nokturnowej. Mamy tu do czynienia ze spokojnym, wyciszonym nastrojem oddającym atmosferę miasta, w którym powoli zapada zmrok.
Poeta skupia się na oddaniu kolorytu lokalnego, dlatego tekst jest przesycony elementami orientalnymi. Pojawiają się więc „dżamidy”, z których muzułmanie nawoływani są do modlitwy i odgłosy „izanu”. Znamienne, że nie tylko elementy architektury zostają zobrazowane przez poetę za pomocą wschodniej ornamentyki. Podobnym zabiegom podlegają tu opisy zjawisk przyrody:
Srebrny król nocy dąży spocząć przy kochance.
Błyszczą w haremie niebios wieczne gwiazd kagańce.
Niebo zostaje zatem porównane do haremu, w którym sułtanem jest księżyc, a gwiazdy są jego kobietami. Z kolei ostatni obłok sunący po niebie staje się w wyobraźni poety bajecznym łabędziem.
Kształt i światło
W powoli zapadającym nad Bakczysarajem zmroku poeta odróżnia kształty orientalnych budowli. Są wśród nich elementy strzeliste, ale również okrągłe kopuły. Te ostatnie zostają