I wojna światowa - front zachodni. Przebieg, kalendarium, najważniejsze bitwy

Front zachodni I wojny światowej jest zazwyczaj uznawany za najważniejszy teatr działań wojennych w owym konflikcie. To starcia trzech największych potęg militarnych ówczesnego świata – Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii – zadecydowały ostatecznie o zwycięstwie Ententy. Nie było ono jednak łatwe i zostało okupione milionami ofiar.

Wojna na Zachodzie rozpoczęła się od błyskawicznego uderzenia niemieckiego na Francję i Belgię, zgodnego z założeniami słynnego planu Schlieffena. Wiedząc, jak groźna jest wojna na dwa fronty, Niemcy planowali pokonać Francję w czasie krótkiej, kilkutygodniowej kampanii, po której mogliby przerzucić wszystkie swoje siły przeciwko Rosji. Plan Schlieffena zakładał zaskakujące uderzenie z terytorium neutralnej Belgii, oznaczało to jednak konieczność okupacji owego kraju i groźbę sprowokowania Wielkiej Brytanii do dołączenia do wojny. Istotnie, stało się to 4.08.1914 roku. Niespodziewane uderzenie umożliwiło Niemcom w krótkim czasie na dotarcie na odległość zaledwie kilkudziesięciu kilometrów od Paryża. W tym momencie jednak szczęście opuściło Niemców. W wyniku błędów niemieckich dowódców i braku wolnych oddziałów, siłom Ententy udało się najpierw zatrzymać, a później zmusić nieprzyjaciela do odwrotu, w trakcie chaotycznej bitwy nad Marną  (5 - 9.09.1914).  Pomiędzy wrześniem a grudniem 1914 roku obie strony starały się dotrzeć pierwsze do brzegu morskiego i oskrzydlić przeciwnika – epizod ten nazywany jest zwykle „wyścigiem ku morzu”. Niepowodzenie tego planu doprowadziło do szeregu starć pod miastem Ypres (trwających od 1914 do 1916, później zaś w mniejszej skali aż do końca wojny) i do  „zamrożenia frontu”. Obie strony zajęły pozycje, które na wielu odcinkach frontu utrzymywały prawie do końca wojny.

Rok 1915 to okres wielkich uderzeń francuskich w Szampanii, zaplanowanych i zrealizowanych przez francuskiego głównodowodzącego, marszałka Josepha Joffre'a.  Mimo ogromnych sił i wielkich strat w ludziach nie przyniosły one żadnego rozstrzygnięcia. W tym też roku Niemcy po raz pierwszy użyli gazów bojowych na froncie zachodnim, w czasie kolejnego natarcia pod Ypres. Jednakże żadna ze stron nie była w stanie doprowadzić do przełamania frontu i powrotu do wojny ruchomej. Statyczne działania były w tym wypadku na rękę Niemcom, którzy prowadzili w tym samym momencie udaną serię uderzeń na froncie wschodnim. Sytuacja zmieniła się jednak na przełomie roku 1915 i 1916, kiedy to niemieccy sztabowcy uznali, że jedynie rzucenie Francji na kolana może oznaczać faktyczny koniec wojny.

Rozpoczęta 21.02.1916 roku niemiecka ofensywa pod Verdun miała dwa główne zadania. Po pierwsze, zajęcie ważnego punktu oporu i przeładunkowego, jakim było to miasto znacznie ułatwiałoby Niemcom prowadzenie dalszych działań. Dodatkowo, liczono na to, że Francuzi zostaną zmuszeni do przerzucenia w rejon wszystkich swoich sił i doprowadzi to do wykrwawienia ich armii. Tytaniczne zmagania pod Verdun trwały niemal cały rok – od lutego do grudnia.  Była to najdłuższa bitwa w dziejach ludzkości. Niemieckie oczekiwania nie sprawdziły się – francuska armia nie została pokonana, a straty były równie wysokie po obu stronach. W tym samym okresie, od lipca 1916 roku, swoją własną ofensywę rozpoczęli Brytyjczycy, uderzając na pozycje niemieckie pod Sommą. Ofensywa ta, jak również trudna sytuacja sojuszników na froncie wschodnim doprowadziła do praktycznego wyczerpania się niemieckich rezerw. Stąd też przeprowadzone na przełomie 1916 i 1917 roku skrócenie frontu – operacja Alberich.

W roku 1917 inicjatywa pozostawała w rękach państw Ententy. Armia francuska nie była jednak zdolna do prowadzenia ofensyw, na domiar złego wybuchła w niej seria buntów, które groziły rozsadzeniem armii od środka. Z tego też powodu ciężar walk przejęli na siebie Brytyjczycy. Seria walk pod Cambrai i we Flandrii  (Passchendaele) przyniosła jednak jedynie ogromne straty, bez widocznych sukcesów.

Wyczerpane Niemcy były w roku 1918 zdolne do ostatniego, ostatecznego zrywu, który postawiłby los całej wojny na jedną kartę. W celu przeprowadzenia nowego ataku ściągnięto ze wschodu wszystkie siły, zwolnione dzięki wycofaniu się z wojny Rosji. Wiosenne ofensywy niemieckie, rozpoczęte 21.03.1918 roku,  doprowadziły początkowo do ogromnych sukcesów niemieckich i przełamania frontu, wkrótce już jednak Niemcom zaczęło brakować rezerw do uzupełnienia strat. Ofensywa zwolniła i zatrzymała się, wkrótce zaś kontratak Ententy (zwany „ofensywą 100 – dniową”, bądź „ofensywą 100 dni”) doprowadził do całkowitego załamania się armii niemieckiej. Ostatecznie, zagrożone wybuchem rewolucji we własnym kraju Niemcy zostały zmuszone do podpisania zawieszenia broni 11.11.1918 roku.