I wojna światowa - front wschodni. Przebieg, kalendarium, najważniejsze bitwy

Dosyć niespodziewanie dla planów Państw Centralnych, działania wojenne na froncie wschodnim rozpoczęły się od szybkiej ofensywy rosyjskiej, przeprowadzonej na Prusy Wschodnie. Było to zaskoczeniem dla niemieckiego sztabu generalnego, przewidywano bowiem, że musi minąć kilka tygodni, zanim Rosjanie będą zdolni do prowadzenia ofensywy. Improwizowany atak dwóch armii rosyjskich zagroził przejściowo utratą całych Prus. Pochód rosyjski został zatrzymany dopiero w bitwie pod Tannenbergiem (17.08 – 2.09.1914), kiedy to też narodziła się kariera duetu niemieckich dowódców – Paula von Hindenburga i Ericha Ludendorffa. Do początków 1915 Rosjanie zostali wyparci z Prus.

Sytuacja sojusznika niemieckiego, jakim były Austro – Węgry, nie była jednak aż tak dobra. Po ciężkich walkach Rosjanie zajęli większość Galicji i przygotowywali się do zajęcia karpackich przełęczy. Wobec tego ciężar walk przeniósł się na tereny Królestwa Polskiego. Silna ofensywa wojsk Państw Centralnych na Warszawę w październiku 1914 roku zakończyła się dotkliwą porażką.  Niemcy 11.11.1914 roku rozpoczęli kolejną bitwę, mającą na celu zniszczenie armii rosyjskich w Królestwie. Trwająca do 6.12. operacja łódzka nie przyniosła jednak rozstrzygnięcia. Front stanął w miejscu, oprócz trwających całą zimę krwawych walk w Karpatach.

W roku 1915 inicjatywa została przejęta przez siły Państw Centralnych, które pomiędzy 1.05. a 19.09.1915 przeprowadziły zwycięską ofensywę gorlicko – tarnowską. Bitwa pod Gorlicami spowodowała znaczny spadek morale wojska rosyjskiego i zmusiła ich do opuszczenia Królestwa Polskiego. Rozpoczął się tzw. Wielki Odwrót, który pozwolił Niemcom na zajęcie sporych terenów Ukrainy i Białorusi. Front ponownie zamarł dopiero w drugiej połowie roku, pozostawiając po stronie niemieckiej znaczne tereny Imperium Rosyjskiego.

Nieudana ofensywa nad jeziorem Narocz, przeprowadzona przez Rosjan pomiędzy marcem i kwietniem 1916 roku jedynie uszczupliła ich siły. Jednakże w tym samym roku doszło do najbardziej udanej ofensywy rosyjskiej w czasie całej wojny, tzw. ofensywy Brusiłowa. Pomiędzy 4.08 a 20.09. siły rosyjskie rozbiły większą część armii austro- węgierskiej i odzyskały Łuck. Mimo to sytuacja w armii rosyjskiej była coraz gorsza, szerzyła się dezercja i demoralizacja, coraz większą sympatię zyskiwali agitatorzy komunistyczni. Wybuchła w lutym 1917 roku rewolucja poważnie zachwiała pozycją Rosji w Entencie, mimo że nowy Rząd Tymczasowy zadeklarował dalsze prowadzenie wojny. Jednakże wszystkie rosyjskie ataki przeprowadzone w tym roku załamały się. Rewolucja październikowa oddała władzę w Rosji partii bolszewickiej, która postanowiła zawrzeć pokój z Państwami Centralnymi. Trudne rokowania pokojowe, toczone od grudnia 1917 roku i przerwane przez udaną ofensywę sił niemiecko – austriackich doprowadziły ostatecznie do zawarcia pokoju w Brześciu, 3.03.1918 roku, kończącego wojnę na froncie wschodnim. W rękach Państw Centralnych znalazła się większa część Ukrainy, Białorusi i wybrzeży Bałtyku. Rosja pogrążyła się w ogniu wojny domowej.