Demokracja praktykowana w Starożytnych Atenach w V i IV w. p.n.e., jest uznawana przez niektórych do dziś za najdoskonalszą formę demokracji w historii świata. Największe zasługi w formowaniu się ustroju, przypisuje się Klejstenesowi i jego reformom – zmienił oligarchie (rządy kilku) w demokracje (rządy ludu).
Demokracja Ateńska – Pojęcie Obywatela
W celu zrozumienia poszczególnych wad oraz zalet demokracji Ateńskiej należy wiedzieć co dla ateńczyków oznaczało słowo – obywatel. Pełnoprawnymi obywatelami Aten byli mężczyźni (ukończone 20 lat), których ojciec i matka byli obywatelami Aten. Tylko oni posiadali prawa wyborcze i mogli uczestniczyć w życiu politycznym polis. Ludzie zamieszkujący ateńskie miasto – państwo nawet przez kilkanaście lat, nie mogli zostać obywatelami.
Demokracja Ateńska – Zalety
Jako największą zaletę demokracji ateńskiej, zazwyczaj wymienia się prawo wszystkich obywateli do brania czynnego udziału w sprawach związanych z funkcjonowaniem ich polis. Zgromadzenie wszystkich obywateli ateńskich nazywa się Eklezją. Stanowiła ona forum wszystkich obywateli, na którym zapadały decyzje dotyczące zmian w ateńskim polis. W okresie reform Klejstenesa powstaje ponadto kolejna fundamentalna procedura, zaliczana jako wielka zaleta demokracji ateńskiej – prawo każdego obywatela do przemawiania podczas zgromadzeń. Podczas głosowań zgromadzenia obywateli, każdy posiadał jeden głos o takiej samej wartości jak wszyscy pozostali. Reformy Klejstenesa wprowadziły jeszcze jeden nowy organ władzy, który przemawia za demokratycznym ustrojem Aten – Radę Pięciuset. Jej członkowie wybierani byli spośród zgromadzenia, a kadencja każdego członka rady trwała rok czasu i nie zdarzały się raczej sytuacje, w którym któryś z obywateli sprawowałby urząd dwukrotnie. Dzięki takiemu rozkładowi sił duża cześć obywateli ateńskich miała szanse zasiadania w radzie.
Demokracja Ateńska – Wady
W kwestii wad ateńskiej demokracji, przede wszystkim wymienia się ograniczoną liczbę osób (obywateli), którzy mogli brać udział w formowaniu się miasta – państwa. Jeszcze w okresie panowania Peryklesa w roku 450 p.n.e., panujące restrykcje względem obywatelstwa były bardzo surowe np. obywatelem mógł zostać tylko człowiek, którego matka oraz ojciec byli rdzennymi ateńczykami. W czasach Klejstenesa (którego matka nie pochodziła z Aten) surowość selekcji obywateli pozostała praktycznie nienaruszona. Taka sytuacja miała miejsce głównie ze względu na duży napływ obcej ludności do Aten.
Ponadto, demokracja ateńska w żadnym stopniu nie wliczała w swoje funkcjonowanie kobiet. W zasadzie rola i pozycja kobiet w ateńskim polis należała do najniższych ze wszystkich greckich miast.
Oprócz kwestii związanej z kobietami ateńskimi, pojawia się jeszcze jeden obszar z którego zasłynęły Ateny – niewolnictwo. Wydaje się, że ateńskie polis dominowało w tej kwestii nad innymi obszarami greckimi. Tutaj pojawia się pytanie czy ateńska demokracja bazowała na niewolnictwie. W przypadku najbiedniejszych obywateli – bez dochodów płynących z posiadanych niewolników, udział w życiu politycznym byłby praktycznie niemożliwy.