Po 1989 roku zaczął się proces przechodzenia polskiej gospodarki z systemu gospodarki centralnie sterowanej do systemu gospodarki wolnorynkowej (kapitalistycznej). Transformacji gospodarczej towarzyszyła transformacja ustrojowa.
Główne zmiany gospodarcze, które miały miejsce w Polsce po 1989 roku to:
- uwolnienie cen, które regulowane są od tej pory przez popyt i podaż (urealnienie cen i likwidacja ograniczeń w imporcie towarów stała się przyczyną tego, że towary pojawiły się w sklepach i nie trzeba było ich reglamentować), urealnienie cen spowodowało ich wzrost i inflację (utratę wartości przez pieniądz), dopiero kilka lat po 1989 roku udało się zredukować tempo wzrostu cen, elementem dostosowania systemu finansowego do nowego poziomu cen była denominacja złotego w 1995 roku (nowy złoty miał 10 tys. razy większą wartość niż stary złoty),
do dnia dzisiejszego proces uwalniania cen nie w pełni się zakończył (nie uwolniono m.in. cen energii elektrycznej i gazu dla odbiorców indywidualnych);
- wzrost wolności gospodarczej i rozwój ludności (w latach 1990-1994 powstało ponad 800 tys. nowych przedsiębiorstw – gł. o małym kapitale i zajmujących się handlem), wiele z nich w następnych latach upadło, na skutek nasycenia rynku i braku środków na dalszy rozwój, duże znaczenie miała zwłaszcza likwidacja monopolu państwowego na prowadzenie handlu zagranicznego, w przedsiębiorstwach, którym udało się przertwać i rozwijać w nowych wzrosła wydajność pracy w porównaniu z sytuacja sprzed 1989 roku;
- prywatyzacja gospodarki – w 1988 roku sektor prywatny wytwarzał w Polsce aż 19% wartości PKB (najwięcej spośród krajów socjalistycznych), prywatyzacja miała trzy formy: prywatyzację bezpośrednią, komercjalizację (przekształcenie przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę skarbu państwa), likwidację przedsiębiorstwa z przyczyn ekonomicznych (los ten spotkał m.in. państwowe gospodarstwa rolne), procesom prywatyzacji objęte zostało od 1990 roku ponad 7,5 tys. przedsiębiorstw państwowych, w 2011 roku w Polsce były już tylko (wg systemu REGON) 194 przedsiębiorstwa państwowe;
- bezpośrednie inwestycje zagraniczne – w okresie 1990-2002 zagraniczne firmy zainwestowały w Polsce (poprzez kupno polskich zakładów lub budowę nowych) ponad 65 mld dolarów USA, a w okresie 2003-2012 prawie 105 mld Euro, najwięcej inwestycji napłynęło do naszego kraju z Niemiec, Holandii/Niderlandów i USA, do największych międzynarodowych korporacji inwestujących w Polsce należą: FranceTelekom, Fiat, Heineken, Dell, Groupe Danone i inne;
- rozwój rynku kapitałowego – powstanie giełdy papierów wartościowych w 1991, umożliwiającej obrót papierami wartościowymi (akcje przedsiębiorstw, obligacje i in.) oraz pojawienie się na polskim rynku finansowym zagranicznych instytucji finansowych oferujących mieszkańcom i przedsiębiorcom kapitał, którego wcześniej w gospodarce brakowało;
- zmiana kierunków handlu zagranicznego – przed 1989 rokiem Polska była silnie powiązana handlowo z krajami socjalistycznymi Europy Środkowo-Wschodniej (zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim) w ramach wspólnej polityki koordynowanej przez RWPG (Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, zlikwidowaną w 1991 roku), obecnie najwięksi partnerzy handlowi Polski to inne kraje Unii Europejskiej, głównie Niemcy oraz Rosja (dostarcza surowców energetycznych) i Chiny;
- dążenie od ściślejszego powiązania gospodarczego z krajami Europy Zachodniej, ukoronowane przystąpieniem do Unii Europejskiej w 2004 roku.
Zmiany były możliwe w dużym stopniu dzięki redukcji zadłużenia zagranicznego przez naszych wierzycieli (obecnie jest ono, co prawda wyższe niż przed 1989 rokiem, ale warunki jego spłaty są korzystniejsze i przy wyższych dochodach państwa rząd jest w stanie obsługiwać swój dług – spłacać odsetki).
Transformacja gospodarcza wiązała się jednak z kosztami społecznymi – z tym zwłaszcza ze wzrostem bezrobocia (i w efekcie ubóstwa i wykluczenia społecznego) wśród pracowników likwidowanych zakładów przemysłowych i Państwowych Gospodarstw Rolniczych.