Prawidłowe powstawanie i wydalanie moczu jest jednym z gwarantów utrzymania homeostazy organizmu — wraz z moczem wydalane są szkodliwe produkty przemiany materii, utrzymywany jest stała objętość płynów ustrojowych oraz równowaga elektrolityczna. W tego względu proces ten jest pod ścisłą kontrolą układu hormonalnego w tym hormonu antydiuretycznego, hormonów układu RAA (renina-angiotensyna-aldosteron) i parathormonu.
Hormon antydiuretyczny (wazopresyna) jest oligopeptydem wytwarzanym przez podwzgórze w postaci nieaktywnej preprowazopresynoneurofizyny, która jest następnie magazynowana w przysadce mózgowej i uwalniana zgodnie z zapotrzebowaniem. Wydzielanie wazopresyny jest indukowane przez wzrost osmolarność osocza krwi, hiporwolemia lub angitensynę II. Hiperwolemia i spadek osmolarności krwi hamują jej wydzielanie. Wazopresyna pobudza resorpcję wody w kanalikach nerkowych, co zwiększa zagęszczenie moczu.
Schemat układu RAA
Układ RAA (renina-angiotensyna-aldsteron) to układ hormonalny, który kontroluje ciśnienie krwi przez regulację jej objętość w ustroju. Układ ma charakter kaskadowy i rozpoczyna się od pobudzenia wydzielania reniny przez takie czynniki jak obniżone stężenie sodu, spadek ciśnienia perfuzyjnego nerek czy zmniejszona objętość płynu pozakomórkowego. Następnie renina indukuje przekształcenie angiotensynogenu w angiotensynę I, która następnie jest przekształcana w angiotensynę II — związek o działaniu wazokonstrykcyjnym (wywołujący skurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych). Angiotensyna II pobudza również korę nadnerczy do wydzielania aldosteronu. Aldosteron oddziałuje na komórki kanalików nerkowych i zwiększa resorpcję zwrotną soli sodowych oraz hamuje wydalanie sodu do moczu.
Parathormon (PTH) zwiększa wchłanianie zwrotne jonów wapnia. Co więcej, zwiększa produkcję kalcytriolu (aktywnej formy witaminy D), który również odpowiada za zwiększenie absorpcji wapnia i fosforanów w układzie pokarmowym oraz kanalikach nerkowych jak i ogranicza produkcję PTH.