Co to jest nirwana
Nirwana (sanskr. nirvana – „zgaśnięcie”’) to stan umysłu wolnego od wszelkiego pragnienia, cierpienia i zmian, w którym poczucie oddzielnego „ja” zostaje odrzucone. Porównuje się go do zdmuchnięcia płomienia, co jest metaforą wygaśnięcia pragnień i wszelkich namiętności. Osoba, która osiągnie nirwanę, ostatecznie uwalnia się również z cyklu narodzin i śmierci (czyli samsary).
Cztery szlachetne prawdy
Podstawą buddyzmu są tzw. Cztery Szlachetne Prawdy, objawione przez Buddę w jego pierwszym kazaniu w Waranasi:
1) Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu: życie ludzkie jest cierpieniem (dukkha) – bolesne są narodziny, starzenie się, śmierć, połączenie z niechcianym, rozłączenie z miłym, niezaspokojenie pragnień;
2) Druga Szlachetna Prawda o Przyczynie Cierpienia: źródłem cierpienia jest pragnienie, które zamyka człowieka w kręgu wcieleń (reinkarnacja); manifestuje się ono w 3 postaciach: 1) pragnienia doznawania przyjemności zmysłowych, 2) pragnienia istnienia, 3) pragnienia niszczenia.
3) Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu Cierpienia: cierpienie ustaje po wyzwoleniu się ze wszystkich postaci pożądania;
4) Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Ustania Cierpienia: ustanie cierpienia można osiągnąć przez podążanie tzw. Ośmioraką Ścieżką, na którą składają się: prawidłowy pogląd, prawidłowa intencja, prawidłowa mowa, prawidłowe działanie, prawidłowy sposób życia, prawidłowy wysiłek, prawidłowa uwaga, prawidłowe skupienie.
Ośmioraka ścieżka
1) prawidłowy pogląd – to znajomość podstawowych założeń buddyzmu: Czterech Szlachetnych Prawd, zasady współzależnego powstawania, prawa karmana. Jest to również wyzbycie się błędnych poglądów, w tym „poglądu o realnym istnieniu ego”;
2) prawidłowa intencja – oznacza rozwój wewnętrznego postanowienia, którym jest podążanie buddyjską ścieżką do oświecenia. Osoba, która chce osiągnąć wyzwolenie, musi rozstrzygnąć nad czym powinna pracować, aby osiągnąć stan nirwany;
3) prawidłowa mowa –oznacza unikania kłamstwa oraz wyrażania się w sposób ordynarny i agresywny; osoba, która dąży do oświecenia, powinna wypowiadać się zawsze zgodnie z prawdą, łagodnie i o rzeczach mających znaczenie;
4) prawidłowe działanie – człowiek powinien powstrzymywać się od błędnych czynów i przestrzegać zakazów: zabójstwa, kradzieży, kłamstwa, złego prowadzenia się pod względem seksualnym oraz odurzania się. Właściwie działanie jest konieczne gdyż moralne postępowanie owocuje spokojem umysłu, a spokój jest niezbędnym warunkiem dla koncentracji i medytacji;
5) prawidłowy sposób życia – powstrzymywanie się od zarobkowania przynoszącego szkodę innym istotom, m.in. od handlu bronią, odurzającymi napojami i innymi narkotykami; od oszustwa, fałszu, zdrady, wykorzystywania. Należy ich unikać, gdyż tworzą one negatywne stany umysłu oraz złą karmę, co uniemożliwia praktykowanie medytacji;
6) prawidłowy wysiłek – oznacza nakierowanie umysłu na cel, jakim jest wyzwolenie. Chodzi o pokonanie uczuć, które zaburzają spokój medytacji: niecierpliwości, lenistwa, dumy, mściwości czy zainteresowania nieistotnymi sprawami jak bogactwo czy władza;
7) prawidłowa uważność – jest podstawą medytacji. Oznacza umiejętność kontrolowania umysłu, utrzymywanie ciągłej świadomości;
8) prawidłowe skupienie (koncentracja) – wymaga przejścia wcześniejszych etapów i jest równoznaczna z zaawansowanymi stanami medytacyjnymi, w których zanika „ego” człowieka.