Medytacją (łac. meditatio – rozważanie, namysł) nazywa się techniki polegające na skupieniu uwagi na jednym niezmiennym źródle bodźców (np. na monotonnej muzyce) w celu doświadczenia specyficznych doznań. Najczęściej są one powiązane z ideą samodoskonalenia się oraz z ideami mistycyzmu.
Praktyki medytacyjne występują zarówno w religiach Dalekiego Wschodu (w buddyzmie, taoizmie, hinduizmie itd.), jak i w chrześcijaństwie (hezychazm) oraz w islamie (sufizm).
Medytacja w buddyzmie
Medytacja w buddyzmie jest ostatnim punktem ośmiorakiej ścieżki, która prowadzi do wyzwolenia. Jej podstawą jest umiejętność kontrolowania i uspokojenia umysłu. Dzięki medytacji człowiek może dojść do stanu w którym zanika jego „ego”. Nie jest ona jednak intelektualnym rozważaniem, ale „bezwysiłkowym pozostawaniem w tym co jest”.
Należy zaznaczyć, że w języku palijskim w ogóle słowo „medytacja” nie istnieje. Używany jest natomiast termin „bhavana”, co oznacza „rozwój”.
Celem medytacji jest zatem rozwój koncentracji, jasności umysłu i pozytywnych uczuć. Środki do celu, czyli techniki medytacyjne, są różne i zależą od tradycji konkretnej szkoły buddyjskiej. Wszystkie jednak zwracają uwagę na odpowiednie ułożenie ciała i kontrolę oddechu. Efektywna praktyka wymaga również pomocy wykwalifikowanego nauczyciela. W medytacji buddyjskiej są wykorzystywane przede wszystkim techniki wizualizacji (szczególnie w buddyzmie tybetańskim) oraz powtarzane formuły zwane mantrami.
Medytacja powinna przynieść efekty w tzw. codziennym życiu, gdyż jest zintegrowana z ogólnym rozwojem duchowym. Dzięki niej wyznawca buddyzmu potrafi zrezygnować z niewłaściwych sposobów myślenia, polepszyć swoje relacje z innymi ludźmi oraz radzić sobie z negatywnymi emocjami. Innymi słowy – wykształcić w sobie mądrość.