„Iliada” Homera to jeden z najsłynniejszych eposów antycznych. Utwór ten przedstawia kilkadziesiąt dni ostatniego roku wojny trojańskiej. Przyczyną wojny pomiędzy Trojanami i Grekami był – według mitologii – konflikt o kobietę. Helena, żona greckiego władcy i wojownika, została porwana przez Parysa, trojańskiego królewicza, który chciał mieć najpiękniejszą kobietę na świecie. „Iliada” uznawana jest za arcydzieło literatury światowej. Przez wieki była niedoścignionym wzorem dla pisarzy i poetów.
Troja jako symbol upadku świata
Wojna trojańska trwała długo (aż dziesięć lat) i pochłonęła wiele ofiar po obu stronach konfliktu. Punktem kulminacyjnym utworu był pojedynek dwóch najwybitniejszych wojowników – trojańskiego królewicza, Hektora i greckiego siłacza, Achillesa. Achilles walczył powodowany chęcią zemsty za zabicie jego ukochanego przyjaciela. Hektor natomiast walczył o honor, ponieważ wiedział, że nie ma szans w starciu z Grekiem. Pojedynek zakończył się śmiercią Trojańczyka. Mściwy Achilles zbezcześcił jego ciało i odmówił mu pochówku. Król Priam, ojciec Hektora, musiał upokorzyć się przed wrogiem i prosić wydanie ciała syna. Jego postawa jest zapowiedzią upadku Troi. Król nie myśli bowiem w kategoriach politycznych. Kieruje się miłością do swojej rodziny i chęcią pochowania syna. Achilles wzrusza się rozpaczą starca i wydaje ciało rywala. Uroczystości pogrzebowe trwają wiele dni. Troja staje się miastem żałoby i cierpienia. Epos Homera kończy się opisem pogrzebu Hektora. Mit trojański jest szerzej przedstawiony w opisach mitologicznych. Po pogrzebie Hektora dochodzi do kolejnych walk. Zostaje zabity Achilles, ginie również Parys. Niespodziewanie, Grecy zarządzają odwrót, a Trojańczycy znajdują porzuconego wielkiego, drewnianego konia, który wyglądał jak machina wojenna. Lekkomyślni obrońcy postanowili wciągnąć konia do miasta. Był to jednak podstęp. Z machiny wyszli żołnierze greccy, którzy w ten sposób zdobyli miasto. Odbili także Helenę, o którą toczył się spór. Wszyscy Trojańczycy zostają zabici, miasto zostało zniszczone. Kobiety uprowadzono w niewolę. Kultura trojańska nie ocalała. Troja stała się symbolem upadku świata, symbolem dziedzictwa, które zostało zaprzepaszczone.
Upadek świata w „Eneidzie” Wergiliusza
Ciekawym kontekstem interpretacyjnym do „Iliady” Homera jest epos „Eneida” Wergiliusza. Pierwowzorem utworu są eposy greckie – „Iliada” i „Odyseja”. Głównym bohaterem „Eneidy” jest Eneasz, Trojanin, który ocalał po zagładzie miasta. Jest on zmuszony do tułaczki i szukania nowego miejsca zamieszkania. Przeznaczeniem Eneasza okazuje się założenie miasta, które da początek państwu rzymskiemu. Tułaczka bohatera trwa wiele lat, po drodze trafia do Afryki, przeżywa liczne przygody. Tęskni za Troją, ale pozostaje wierny przeznaczeniu i bogom, którzy chcieli dać mu nową ojczyznę. „Eneida” pokazuje, że symboliczny upadek świata może stać się początkiem czegoś nowego. Eneasz zapoczątkowuje bowiem istnienie wielkiego imperium.