Porządek społeczny i porządek duchowy
Generalnym zamysłem konstrukcyjnym tekstu organizującym jego przesłanie ideowe jest kontrast pomiędzy dwoma porządkami świata: horyzontalnym (czyli materialnym) i wertykalnym (czyli duchowym). Słowo-klucz, graficznie wyróżnione w tekście, stanowi termin: „stan”, który zostaje umieszczony w obu wspomnianych porządkach. „Stan” w znaczeniu socjologicznym oznacza klasę społeczną, która charakteryzuje się określonym poziomem materialnym. Norwid takie znaczenie wpisuje w świat poziomu. Z kolei drugim wymiarem „stanu” jest jego charakter duchowy. Chodzi tu o stan umysłu i ducha, czyli inaczej o kondycję egzystencjalną. Poeta wyróżnia to rozumienie stanu, nazywając „stanów-stanem” i umieszczając je w płaszczyźnie pionu. Tym samym stan ducha przewyższa stan materialny i klasowy:
Jako wieża nad płaskie domy
Stercząca, w chmury…
Poeta-pielgrzym
Poeta sytuuje siebie w obrębie porządku wertykalnego. Pomimo że nie posiada on ziemi, ani żadnego majątku, góruje nad przyziemnymi ludźmi, którzy z racji swojej przynależności do klasy posiadaczy uważają się za lepszych od innych. Symbolem wartości poety jest nie tylko wieża sięgająca chmur, ale także niebo i piramida. Podmiot ma wyjątkowy przywilej przebywania w rzeczywistości ponadziemskiej z dwóch względów. Po pierwsze jest poetą, a więc posiada dar boskiego natchnienia. Po drugie zaś, jest pielgrzymem, a więc człowiekiem duchowej wędrówki, podążającym drogą ku górze, czyli ku przestrzeni metafizycznej. Kondycja pielgrzyma przekłada się na określony stosunek do ziemskiego bogactwa. Podróżnik ma bowiem tyle ziemi, „ile pokrywa jego stopa”. Nie przywiązuje się więc do wartości materialnych, ponieważ są one jedynie narzędziem pozwalającym mu osiągnąć nadrzędny cel.
Wnioski
Wiersz stanowi rozrachunek z klasowym podziałem społecznym i pokazuje, że naturalną kondycją człowieka w świecie jest stan pielgrzymi. Tekst ma zatem sens głęboko moralistyczny: przypomina o istnieniu porządku metafizycznego i demaskuje obłudę myślenia w kategoriach materialnych.