Ołtarz Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny jest jednym z najwybitniejszych dzieł okresu późnogotyckiego w sztuce rzeźbiarskiej.
Tak naprawdę Wit Stwosz jest autorem imponującej dekoracyjnej nastawy ołtarzowej (retabulum), zwanej w skrócie „Ołtarzem Wita Stwosza”. Jest to największy obiekt tego typu w całej Europie. Artysta pracował nad nim od 1477 do 1489 roku.
Nastawa ma wysokość 11 metrów i szerokość 13 metrów. Największe figury mierzą niespełna 3 metry wysokości.
Autor rzeźbił w trzech rodzajach drewna: dębowym (konstrukcja retabulum), modrzewiowym (tło) oraz lipowym (figury).
 |
| Ołtarz Wita Stwosza/wikipedia.org.pl |
Układ
Ołtarz Stwosza jest pentaptykiem, to znaczy, że składa się z 5 części: centralnej i dwóch par skrzydeł (wewnętrznych i zewnętrznych).
1. Scena centralna – główna scena ołtarza znajduje się w środkowej szafie i przedstawia Zaśnięcie NMP. Monumentalna grupa rzeźbiarska przedstawia Marię podtrzymywaną przez św. Jakuba, otoczoną przez Apostołów. Postaci te są bardzo blisko siebie co sprawia wrażenie wzmożonej gęstości sceny.
W zwieńczeniu nastawy ukazana została koronacja Maryi na Królową Nieba i Ziemi.
2. Reliefy na skrzydłach ołtarza przedstawiają sceny z życia Marii i Jezusa:
a/ skrzydła wewnętrzne:
- Zwiastowanie
- Boże Narodzenie
- Pokłon Trzech Króli
- Zmartwychwstanie
- Wniebowstąpienie
- Zesłanie Ducha Świętego
b/ skrzydła zewnętrzne nieruchome:
- Spotkanie Joachima i Anny
- Narodziny Marii
- Ofiarowanie Marii w świątyni
- Zmartwychwstały Jezus objawiający się Marii Magdalenie
- Trzy Marie przy grobie
- Chrystus w otchłani
c/ skrzydła zewnętrzne ruchome:
- Ofiarowanie Jezusa w świątyni
- Dwunastoletni Jezus nauczający w świątyni
- Pojmanie Jezusa
- Ukrzyżowanie
- Zdjęcie z krzyża
- Złożenie do grobu
W predelli znajduje się drzewo genealogiczne rodu Chrystusa (drzewo Jessego). Otwiera ono jedną ze środkowych osi, na której zbudowany został ołtarz. U góry zamyka ją zaś wspomniana grupa koronacji Marii, znajdująca się w zwieńczeniu konstrukcji.
Styl
Postacie retabulum ukazane są w strojach z XV wieku, czyli epoki powstania ołtarza. Przedmioty, sprzęty domowe, naczynia etc. zostały oddane wiernie w stosunku do rzeczywistości.
Zgodnie ze stylem widocznym również w innych dziełach dłuta Wita Stwosza, sceny rodzajowe odznaczają się niezwykłą dynamicznością i detalem. Świadczą o tym gwałtownie przedstawione zachowania, mimika twarzy, oczu (wyraziste spojrzenie, z których wyczytać można emocje towarzyszące uczestnikom scen).
Warto zwrócić uwagę na precyzyjność anatomiczną Mistrza, przy jednoczesnym zachowaniu łagodności w modelowaniu ludzkiej sylwetki.