Gatunek
Jest to satyra społeczno-obyczajowa ukazująca kondycję człowieka. Poeta na formę utworu wybrał dialog, w którym jeden z rozmówców wytyka ludziom wady ich charakteru. W swoich argumentach odwołuje się on do świata zwierząt.
Forma
Wiersz ma formę dialogu, ale po krótkiej wymianie zdać rozmówców, następuje dłuższa, monologowa wypowiedź jednego z nich, która trwa właściwie do końca utworu. Poeta wykorzystał w satyrze liczne pytania retoryczne, dzięki którym zasygnalizował najważniejsze w utworze problemy do rozważenia np.
[…]któryż zwierz jest taki,
Iżby wiedząc, co czynić, nie czynił, co trzeba?[…]
[…]Któraż lwica jęczała na niewdzięczne dzieci?
Któryż żubr żubra zdradził? W przychylnej postaci
Zmówiliż się na wilka wilcy koligaci?[…]
[…]Na cóż przymiot czułości, jeśli nie czujemy?
Na co światło rozumu, jeśli ciemność miła?
Czyż się dzielność natury w darach wysiliła?[…]
Tematyka
Ze wstępu wynika, że człowiek jest słabszy i głupszy od zwierzęcia pomimo tego, że posiada rozum, a zwierzę jedynie instynkt – jak się okazuje jest on o wiele szlachetniejszy. Człowiek również ten instynkt posiadał, ale dawno go zatracił.
Rozmowa jest tak naprawdę sporem o to kto lub co jest najgłupszym zwierzęciem na świecie. Jeden z mówiących twierdzi, że najgłupszy jest człowiek i obszernie uzasadnia swoje twierdzenie. Satyra z pogardą odnosi się do postawy człowieka, który posiada rozum, ale nie używa go w życiu codziennym. Poddaje się chciwości oraz przejawia brak szacunku do innych stworzeń, do zwierząt. One zaś, nie posiadając rozumu, kierują się w życiu instynktem, który przydaje im więcej rozsądności niż posiada istota ludzka. Zwierzęta bowiem poddają się umiarkowaniu, co często trudno przychodzi człowiekowi.
Przesłanie
Satyra Ignacego Krasickiego przestrzega człowieka przed uleganiem codziennym pokusom i żądzom, które chciałyby nim zawładnąć. Ta ludzka pożądliwość
chce wznieść człeka nad człeka, zniża pod bydlęta.
Oznacza to, że człowiek traci swoją godność w momencie gdy podejmuje z innymi ludźmi walkę o dominację w świecie i w życiu, a traci ją poddając się pustym popędom i zachciankom.