Beniowski - streszczenie

Fabuła poematu dygresyjnego Juliusza Słowackiego, pt. „Beniowski” jest nieskomplikowana i ma charakter pretekstowy. Wydarzenia ukazane w utworze służą bowiem obszernym dygresjom autora na temat roli sztuki i własnej twórczości. Akcja poematu rozgrywa się w czasach konfederacji barskiej, a także nawiązuje do powstania chłopów na Ukrainie, które miało miejsce w tym samym czasie (1768 r.).

Naczelnym motywem dzieła jest podróż głównego bohatera obfitująca w różne przygody. Postać centralna to hrabia Maurycy Kazimierz Zbigniew Beniowski z Podola, który popada w długi i traci majątek, a na skutek tego także ukochaną kobietę, Anielę. Akcja pierwszych pięciu pieśni, opublikowanych za życia autora, rozgrywa się w ciągu jednej doby, ale zawiera również wskazówki na temat przyszłych losów Beniowskiego. Właściwa fabuła utworu to natomiast następujące wydarzenia.

W pieśni pierwszej: szlachcic opuszcza rodzinne strony wraz z pijanym sługą Grzesiem, który po drodze się gubi. Bohater spotyka się potajemnie ze swoją narzeczoną. Drogę do lepianki, w której znajduje się dziewczyna, wskazuje mu ruda wiedźma Diwa, piastunka Anieli.

W pieśni drugiej: Beniowski wraca do swojego zamku, gdzie kozak Sawa-Caliński walczy z powstaniem ukraińskich chłopów. Dzieduszycki, zdrajca ojczyzny, konkurent do ręki Anieli, przebywający w zamku Starosty (ojca dziewczyny) zostaje  pokonany i osądzony przez oddział księdza Marka, który sprzyja konfederatom. Do tego oddziału przyłącza się również Beniowski i wspólnie wyruszają wspomóc obronę Baru przed Rosjanami.

W pieśni trzeciej: następuje opis zdobycia Baru przez Rosjan i dziwna przygoda Beniowskiego, która uniemożliwia mu dotarcie na miejsce o czasie (pogoń za gołąbkami).

W pieśni czwartej i piątej: Beniowski pojedynkuje się z kozakiem Sawą, u którego na piersi zauważa podobiznę Anieli. Okazuje się jednak, że dziewczyna ofiarowała ją księdzu dla ukochanego, a ten nie mając kieszeni, dał ją na przechowanie Sawie. W obliczu trwających walk ksiądz Marek wysyła bohatera na Krym. Beniowski ma pozyskać Turków dla polskiej sprawy. W utworze pojawia się zapowiedź dalszych podróży bohatera (jego zesłanie na Kamczatkę i równik).

Pieśni od szóstej do dziesiątej dotyczy dalszych fantastycznych podróży Beniowskiego. Natomiast kolejne fragmenty, dołączone po śmierci poety do dzieła zawierają wykład genezyjskiej filozofii Słowackiego.