Architektura baroku w Europie - cechy, twórcy i przykłady

Architektura barokowa korzystała w dużej mierze z osiągnięć epoki renesansu zachowując jej główne założenia w kwestii odpowiedniego oddziaływania na widza za pośrednictwem moderowania jego doznań zmysłowych. W drugiej połowie XVI wieku zmieniła się jednak optyka owego oddziaływania, do głosu doszedł bowiem barokowy mistycyzm i nowe zadania sztuki wyznaczone przez sobór trydencki. W celu odnowienia jedności chrześcijan Kościół katolicki zażądał od artystów – w tym architektów – dzieł przypominających o olśniewającej wielkości Boga, epatujących bogactwem i olśniewających doskonałością każdego szczegółu.

Stąd też architektura barokowa na dalszy plan odsuwała walory użytkowe, skupiając się głównie na formie estetycznej i bogatym zdobnictwie zarówno fasad budynków,  jak i ich wnętrz. W rysunku brył dominowała linia falista, sprawiająca wrażenie krągłości, miękkości i płynności całej konstrukcji – w tym aspekcie architektura barokowa odróżniała się już wyraźnie od operujących prostymi liniami budowli renesansowych. Z dokonań największego artysty poprzedzającego barok okresu – Michała Anioła – zaczerpnięto jednak dynamikę, osiąganą w przypadku fasad przez wprowadzenie licznych elementów zaburzających jednolitość płaszczyzn (jak gzymsy, nisze, spiralne kolumny), zaś wewnątrz przez zestawienie kontrastowych barw i twórcze operowanie efektami świetlnymi.

Wnętrze kościoła św. Mikołaja na Małej Stranie
Wnętrze kościoła św. Mikołaja na Małej Stranie /
Ludek (5 I 2007)
Pałacyk Vaux-le-Vicomte – projekt Louisa Le Vau, ogród André Le Nôtre
Pałacyk Vaux-le-Vicomte – projekt Louisa Le Vau, ogród André Le Nôtre/ Sadeness (29 VIII 2005


Wrażenie ruchu wprowadzała również teatralność eksponowana zarówno w konstrukcji budynków, jak i w dobraniu elementów wnętrz; malarstwo, rzeźba i architektura niejednokrotnie przeplatały się w zdobnictwie obiektów np. poprzez formę płaskorzeźb, które sprawiały wrażenie „wychodzących” ze ścian, czy malowideł na sklepieniach wyprowadzających niejako percepcję widza poza budynek.

J.L. von Hildebrandt - wnętrze pałacu Kinsky
J.L. von Hildebrandt - wnętrze pałacu Kinsky/
Gryffindor (1 VIII 2006)

W przypadku budowli sakralnych dominowały konstrukcje oparte naplanie prostokąta lub krzyża, popularność zdobyły również tzw. bryły centralne budowane na planie koła lub wieloboku. Plany pionowe oparte były zazwyczaj na kształcie półelipsy z krzyżującymi się na sklepieniach łukami, zaś największym novum było wprowadzenie budowli dwukondygnacyjnych z wyraźnie wyeksponowanymi i oddzielonymi od siebie płaszczyznami. Za pierwszą budowlę realizującą założenia nowej architektury uważa się kościół Il Gesu w Rzymie, zaprojektowany co prawda jeszcze w epoce renesansu, ale wykończony już wedle gustów baroku. Jego fasada – wykorzystująca już bardzo popularny w baroku kontrast światła i cienia – została zaprojektowana i wykończona przez Giacomo della Portę, zaś w pierwszym etapie budowy (od 1568 roku do połowy lat 70-tych) nad wznoszeniem jego bryły czuwał Giacomo Barozzi da Vignola. Innym często wymienianym obiektem sakralnym jest kościół Santa Maria Della Salute zaprojektowany przez Baltazara Longhenę, oparty na planie okręgu, z portalem wejściowym wzorowanym na łuku tryumfalnym. Poza Włochami jednym z najznakomitszych przykładów barokowej architektury sakralnej jest paryski kościół Inwalidów zaprojektowany przez Jules’a Hardouin-Mansart’a, którego bryła została oparta na planie kwadratu w wykończeniem w formie strzelistej kopuły.

Budowle świeckie uległy rozbudowie na płaszczyźnie horyzontalnej, przybierając często formę litery „U” z budynkiem głównym i prostopadle ułożonymi skrzydłami bocznymi. Takie plany sprzyjały wkomponowywaniu budowli w ogrody o starannie przemyślanym układzie, bogate w ozdoby w kształcie fontann lub rzeźb. Jedną z najdoskonalszych realizacji tych założeń estetycznych jest pałac Fouqueta w Vaux-leVicomte we Francji z budynkiem projektu Louisa Le Vau i ogrodem zaplanowanym przez André Le Notre.

 

Il Gesu w Rzymie
Il Gesu w Rzymie/ Alejo2083 (23 VII 200

W Paryżu możemy również podziwiać gmach Hotelu de Soubise o skrzydłach bocznych zamkniętych na kształt fortyfikacji i dziedzińcem wewnętrznym wychodzącym na ulicę. Fasadę zaprojektował Delamair, dekoracja wnętrz jest zaś dziełem Germaina Boffranda. Barokową formę nadano także wschodniej fasadzie Luwru, którą Claude Perrault przyozdobił rzędem podwójnych kolumn podtrzymujących gzymsy nad łukami wyraźnie zaznaczonych okien. Co ciekawe – projekt Perraulta wygrał z tym wykonanym przez Gianlorenza Berniniego, cieszącego się sławą najznakomitszego architekta rzymskiego baroku.

Bernini przez wiele lat pracował przy wykończeniu Bazyliki św. Piotra w Watykanie będąc również pomysłodawcą słynnego Placu Św. Piotra z obmurowaniem na planie klucza. Zaprojektował on kilka rzymskich kościołów (np. Santa Bibiana, kościół św. Andrzeja), a także kilka obiektów świeckich, jak choćby Pałac Barberinich, czy znane rzymskie fontanny (Del Moro, Fontanna Czterech Rzek).

 Plac Plac świętego Piotra (Gian Lorenzo Bernini)
Plac Plac świętego Piotra (Gian Lorenzo Bernini)/ Valyag (16 II 2005)


Innym przedstawicielem architektury barokowej, zasługującym na wymienienie z osobna, był Domenico Fontana uważany za prekursora współczesnej urbanistyki – prowadzone przez niego przebudowy charakteryzowały się przemyślanym planem opartym najczęściej na określonej formie geometrycznej z wpisaniem w nią budynków w narzuconym z góry porządku. Przykładem takiego rozwiązania jest plan ulic odchodzących od bazyliki Santa Maria Maggiore ułożonych na kształt promieni, z których każdy zamknięty jest innym kościołem lub obeliskiem.

Polecamy również:

  • Malarstwo barokowe w Europie - cechy, twórcy i przykłady

    Malarstwo barokowe czerpie swoje podstawy z osiągnięć największych postaci poprzedniego okresu, szczególnie z twórczości Michała Anioła, który wprowadził do dzieł plastycznych dynamikę nieznaną malarzom antycznym, czy średniowiecznym. Posiadała ona swoje uzasadnienie z jednej strony w... Więcej »

  • Rzeźba baroku w Europie - cechy i przykłady

    O ile malarstwo barokowe wzorowało się przede wszystkim na osiągnięciach najważniejszych przedstawicieli epoki renesansu, o tyle w przypadku rzeźby powrócono do wzorców antycznych z ich kultem ciała zdrowego, pełnego witalnej siły i pozbawionego jakichkolwiek ułomności. Postaci znane z czasów... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 3 + 2 =
Ostatnio komentowane
na czym polegają te fundacje i stowarzyszenia? brakuje tu wyjaśnienia i jakiegoś przyk�...
• 2024-11-05 17:38:04
Głupota w tekście! Janusz i Agnieszka się nie związali, bo byli bardzo bliskim kuzynos...
• 2024-10-27 17:40:49
Super
• 2024-10-21 17:09:20
Bardzo trudne.
• 2024-10-21 13:31:17
Dziękuję za krótką acz treściwą syntezę :)
• 2024-09-24 21:14:03