Czy wprowadzenie stanu wojennego było konieczne?

Dyskusja na temat konieczności (lub braku jej) wprowadzenia Stanu Wojennego w Polsce pochłonęła już setki godzin dyskusji, prowadzonej zarówno przez polityków, jak i historyków. Kluczowym problemem przy badaniu tego zagadnienia jest skąpy zakres źródeł, zwłaszcza ze strony sowieckiej. Stąd też wiele wątpliwości i gdybania na temat rzeczywistych zamiarów i planów Kremla i Warszawy.

Podstawowym problemem, o który rozbija się cała dyskusja jest kwestia tego, czy Sowieci chcieli (bądź też mogli) wkroczyć na terytorium Polski. Generał Jaruzelski zawsze tłumaczył właśnie tym potrzebę wprowadzenia Stanu Wojennego. W krajach demokracji ludowej dobrze pamiętano rok 1956 (interwencja na Węgrzech) i 1968 (interwencja w Czechosłowacji), gdzie próby liberalizacji ustroju kończyły się krwawym stłumieniem ich przez ZSRR. "Solidarność" mogła zostać uznana w Moskwie za niebezpieczną ekstremę, a jej istnienie za dowód słabości polskich komunistów i powód do interwencji. Wyraźnym sygnałem do tego miały być ćwiczenia nad polską granicą w ramach Układu Warszawskiego. Jeżeli jest to prawda, wprowadzenie Stanu Wojennego uratowało nas przed interwencją radziecką.

Istnieją jednak również zdania, że o interwencji nie mogło być mowy, a Kreml nie był zainteresowany zbrojną walką z "S", zbyt zajęty kosztowną wojną w Afganistanie. Jaruzelski miał podjąć decyzję o stłumieniu zamieszek sam, kierując się tylko swoim interesem, a nawet wręcz prosząc ZSRR o pomoc. Patrząc w tym świetle decyzja o pacyfikacji ruchów robotniczych była zbrodnią.

Niestety, obecnie istniejący brak silnych dowodów na rzecz jednej i drugiej koncepcji powoduje, że ciężko jest ocenić, jak wygląda prawda o roku 1981. Jedyna osoba, która ją znała - Wojciech Jaruzelski - nie może już niestety odpowiedzieć na to pytanie.