Reformacja w Niemczech oraz we Francji uderzyła nie tylko w Kościół katolicki i władzę centralną, ale również przyczyniła się do dezintegracji politycznej, kulturowej, a także do osłabienia poczucia jedności etnicznej. Inaczej sytuacja przedstawiała się w Anglii. Tutaj bowiem wzmocnieniu uległa władza królewska oraz poczucie wspólnoty narodowej. Ponadto stopniowe zmiany religijne przyspieszyły proces formowania się nowoczesnego państwa narodowego.
W początkowej fazie przyczyny reformy w Anglii miały charakter czysto polityczny. Ówczesny król – Henryk VIII, starając się odegrać znaczącą rolę w rozgrywkach europejskich, przeszedł do obozu antypapieskiego. Okazją do zerwania ze Stolicą Apostolską stała się niezgoda biskupa Rzymu na unieważnienie małżeństwa króla z Katarzyną Aragońską, która była wcześniej żoną jego brata.
Już od okresu wojny stuletniej w Anglii popularne stały się nastroje antypapieskie. W momencie więc ogłoszenia się przez Henryka VIII protektorem Kościoła w Anglii, większość elit nie protestowała.
Niedługo po tych wydarzeniach angielski parlament uchwalił Akt supremacji (1534 r.). Utworzono wówczas niezależny narodowy Kościół anglikański, z monarchą na czele. W efekcie król został najwyższą ziemską głową Kościoła w Anglii.
Podobne projekty utworzenia Kościoła narodowego – kompromis między radykalizmem reformacji a obrońcami katolicyzmu, rozważano w XVI w. w kilku państwach nowożytnej Europy. Jeden z takich właśnie pomysłów powstał również w Polsce, w okresie panowania Zygmunta Augusta. Jednak tylko i wyłącznie w Anglii w praktyce została zrealizowana ta idea.
W początkowym okresie niezależność Kościoła w Anglii nie wpłynęła na żadne istotniejsze zmiany w kwestiach teologicznych oraz liturgicznych. Jednocześnie likwidacji uległy wówczas klasztory. Ogromny majątek tych ostatnich został przejęty przez państwo. Szacuje się, iż należało do nich około 25 procent gruntów na obszarze całego kraju.
Dopiero jednak za czasów rządów syna Henryka VIII – Edwarda VI, doszło do wprowadzenia do liturgii języka angielskiego oraz komunie dla wszystkich wiernych pod dwiema postaciami. Jednak ostatecznie reformacja odniosła pełne zwycięstwo w okresie sprawowania władzy przez Elżbietę I. Wówczas to bowiem w roku 1559 odnowiono Akt supremacji, przyznając monarsze tytuł – najwyższego władcy państwa w kwestiach kościelnych oraz politycznych.