Adam Bernard Chmielowski urodził się 20 sierpnia 1845 r. w Igołomii (wówczas powiat miechowski) pod Krakowem. Pochodził z ubogiej rodziny ziemiańskiej. Był najstarszym dzieckiem Wojciecha i Józefy, miał trójkę rodzeństwa. W wieku 6 lat został poświęcony przez matkę Bogu w czasie pielgrzymki do Mogiły.
Jego ojciec zmarł, kiedy Adam miał 8 lat, matka osierociła go w 14 roku życia. W latach 1861-1863 studiował w Instytucie Rolniczo-Leśnym w Puławach. Wziął udział w powstaniu styczniowym. 30 września 1863 roku został ciężko ranny w bitwie pod Mełchowem i dostał się do niewoli rosyjskiej, gdzie amputowano mu nogę. Miał wówczas 18 lat.
Przez pewien czas przebywał także w więzieniu w Ołomuńcu. Kiedy został zwolniony postanowił wyjechać do Paryża. Tam podjął studia malarskie, a następnie przeniósł się do Belgii, gdzie studiował inżynierię. Ukończył także Akademię Sztuk Pięknych w Monachium. Do kraju powrócił po ogłoszeniu amnestii w 1874 r. i poświęcił się malarstwu, czerpiąc inspirację przede wszystkim z tematów religijnych. Jednym z najbardziej znanych obrazów św. Alberta jest obraz Ecce Homo (łac. oto Człowiek J 19,5), przedstawiający ubiczowanego Chrystusa w koronie cierniowej.
W 1880 r. nastąpił duchowy zwrot w życiu Adama Chmielowskiego i porzucił on sztukę dla służby Bogu. Mając 35 lat wstąpił do nowicjatu jezuitów w Starej Wsi, który opuścił zaledwie pół roku później z powodu ciężkiej depresji. Leczył się w zakładzie dla nerwowo chorych, a następnie przebywał u swojego brata na Podolu, gdzie udało mu się odzyskać równowagę psychiczną. W tym czasie zafascynował się osobą i działalnością św. Franciszka z Asyżu i prowadził pracę apostolską wśród ludności wiejskiej.
W 1884 r. przeniósł się do Krakowa i zatrzymał się przy klasztorze kapucynów. Wrócił do malowania obrazów, a pieniędzmi z ich sprzedaży wspomagał najbiedniejszych. W krótkim czasie jego pracowania malarska stała się schroniskiem dla ubogich i bezdomnych. Wówczas postanowił po raz drugi zrezygnować z kariery i objął zarząd ogrzewalni dla bezdomnych. Co więcej, zamieszkał tam razem z nimi, aby wspomagać ich nie tylko materialnie, ale również pomóc im podźwignąć się z nędzy moralnej.
25 sierpnia 1887 roku Adam Chmielowski przywdział habit tercjarski i przyjął imię brat Albert, a rok później złożył śluby. Został zatem tercjarzem, czyli franciszkaninem świeckim. Założył Zgromadzenie Braci III Zakonu św. Franciszka Posługujących Ubogim, zwane powszechnie „albertynami”. Przejęło ono w opiekę najpierw ogrzewalnię dla mężczyzn przy ulicy Piekarskiej w Krakowie, a następnie ogrzewalnię dla kobiet. Grupa jego pomocnic, na czele z siostrą Bernardyną Jabłońską, stała się zalążkiem „albertynek”. Oba zgromadzenia zostały oparte na regule św. Franciszka z Asyżu.
Przytuliska znajdujące się pod opieką albertynów i albertynek były otwarte dla wszystkich potrzebujących, bez względu na narodowość czy wyznanie. Zapewniano im pomoc materialną i moralną oraz stwarzano chętnym możliwość pracy. Na dwóch schroniskach brat Albert nie skończył swojej działalności i pomimo kalectwa podróżował, zakładając nowe przytuliska, sierocińce dla dzieci i młodzieży, domy dla starców i nieuleczalnie chorych oraz tzw. kuchnie ludowe. Za jego życia powstało 21 takich domów.
Swoim pomocnikom zalecał przede wszystkim przestrzeganie krańcowego ubóstwa, którego sam dobrowolnie doświadczał. Służbę na rzecz bezdomnych i nędzarzy uważał za formę kultu Męki Pańskiej. Nowo przyjętym do zakonu przypominał proste słowa, że w życiu trzeba być dobrym jak chleb. Sprzeciwiał się natomiast jałmużnie.
Zmarł 25 grudnia 1916 r. w Krakowie na raka żołądka, w jednym z przytułków, które sam założył. Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim. W 1938 r. prezydent Polski Ignacy Mościcki nadał mu pośmiertnie Wielką Wstęgę Orderu Polski za wybitne zasługi w działalności niepodległościowej i na polu pracy społecznej.
Papież Jan Paweł II beatyfikował go 22 czerwca 1983 r. na Błoniach krakowskich, a kanonizował 12 listopada 1989 r. w Watykanie. Relikwie Świętego znajdują się w Sanktuarium Ecce Homo Świętego Brata Alberta w Krakowie przy ul. Woronicza 10.
Papież Jan Paweł II jeszcze jako ks. Karol Wojtyła, zafascynowany historią i osobą brata Alberta, poświęcił mu dramat Brat naszego Boga, napisany w latach 1944-1950. Sztuka ta była wystawiana w wielu teatrach w Polsce, a w 1997 r. powstał film w reżyserii Krzysztofa Zanussiego o tym samym tytule.
W ikonografii św. Albert przedstawiany jest w szarobrązowym płaszczu zakonnym. Ramieniem otacza ubogiego. Jego wspomnienie obchodzone jest w Kościele 17 czerwca.
Patronat
Św. Brat Albert Chmielowski jest patronem albertynek i albertynów, a w Polsce także artystów plastyków. Jest też głównym patronem Diecezji Sosnowieckiej oraz miasta Puławy. W 1987 roku powstała Fundacja im. Brata Alberta.