Powieść pt.: „Faraon” łączy w sobie cechy kilku gatunków literackich. Odnajdujemy w niej elementy: romansu (uczucie Ramzesa do Sary i romans z Kamą), powieści sensacyjnej (intrygi kapłanów, podstępy Lykona), a także powieści obyczajowej (opis społeczeństwa egipskiego i ich życia, konflikt między faraonem a kapłanami).
Wszechwiedzący narrator pokazuje czytelnikowi przede wszystkim przyczyny upadku starożytnej cywilizacji, do których zalicza: złą sytuację ekonomiczną, niski przyrost naturalny, różnorodność etniczną, walki o władzę i nierówności społeczne. W dalszej części powieści narrator jest komentatorem i obserwatorem wydarzeń. Zna przyszłość i przeszłość Egiptu, tłumaczy czytelnikowi tamtejsze tradycje i rytuały, dokładnie opisuje wszelkie ceremonie i wyjaśnia zależności między bohaterami, wynikające z egipskich zwyczajów.
Prus ukazuje upadek Egiptu, aby przekazać uniwersalne przesłanie o tym, jak walka o władzę prowadzi do rozkładu dobrze funkcjonujących organizmów społecznych i państwowych. Autor przedstawia upadek wartości takich jak racja stanu czy patriotyzm w obliczu zachłanności i wszechobecnej prywaty.
„Faraon” Prusa – pod maską historii rodem ze starożytności – stanowi wyraźną aluzję do ówczesnych problemów gospodarczych czy sporów politycznych nękających naród polski.
