Geneza „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Henryk Sienkiewicz napisał „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” w 1880 roku. Nowela, jako że pisana w okresie zaborów, w czasie wzmożonej działalności antypolskiej wpisywała się w powszechnie podejmowaną przez pisarzy i publicystów pozytywistycznych walkę piórem z wynaradawianiem Polaków.
Mimo że tytuł wskazuje jednoznacznie na miejsce akcji, wymowa utworu jest uniwersalna. Historia taka mogła wydarzyć się gdziekolwiek na terenie zniewolonego kraju.
Czas i miejsce akcji „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
Akcja obejmuje kilka miesięcy roku szkolnego, aż do Bożego Narodzenia. W tym czasie Michaś uczy się w szkole niemieckiej.
Rzecz dzieje się w izbie, w której mieszka Michaś wraz ze swym guwernerem w trakcie roku szkolnego. Wiadomo, że Michaś chodzi do szkoły w mieście, jednak jego nazwa w tekście nie pada. Wiadomo natomiast, że językiem wykładowym w szkole, do której uczęszcza Michaś, jest język niemiecki.
Tytuł noweli sugeruje, iż miastem, w którym uczy się Michaś, może być Poznań.
„Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” - znaczenie tytułu
Tytuł noweli „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” daje kilka wskazówek do jego interpretacji. Po pierwsze – sygnalizuje, iż mamy do czynienia jedynie fragmentem pamiętnika prowadzonego przez nauczyciel, a więc tekst należy do większej całości. Po drugie, umiejscawia om niejako akcję, można bowiem domniemywać, że rzecz dzieje się w Poznaniu. Po trzecie, przekazuje informacje o narratorze, którym jest nauczyciel, będący jednocześnie jednym z dwóch głównych bohaterów noweli. W końcu tytuł noweli wskazuje na problematykę związaną ze szkołą i nauką.
„Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” jako nowela
„Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” jest nowelą. Utwór posiada charakterystyczne dla tego gatunku cechy: jednowątkową zamkniętą fabułę, dwu głównych bohaterów, bardzo ograniczone wątki poboczne i ilość bohaterów drugoplanowych.
Narratorem utworu jest nauczyciel Michasia, a więc drugi główny bohater, który zdradza czytelnikowi w toku opowiadania swoje obawy, uczucia, wspomina też własne czy Michasia dzieciństwo.