Znaczenie powstania listopadowego

Trwający prawie rok zryw powstańczy z lat 1830-1831 był pierwszą próbą odzyskania własnymi siłami niepodległości od czasów insurekcji kościuszkowskiej. Do jego załamania doszło w równej mierze z powodu potęgi Rosji, jak również niekompetencji i niewiary samych wojskowych polskich w zwycięstwo.

W rezultacie powstania doszło do wielkich zmian w Królestwie Polskim. Wprawdzie teoretycznie nie zlikwidowano jego autonomii, jednak represje po powstaniu degradowały je do rangi jednej z wielu prowincji Imperium. Nigdy później już Królestwo Polskie nie mogło pochwalić się szeroką autonomią, posiadaniem własnej armii czy rozbudowanym polskim szkolnictwem. Nad Królestwem Polskim zapadła tzw. "noc paskiewiczowska", od nazwiska nowego rosyjskiego namiestnika, Iwana Paskiewicza. Działania represyjne zaborców uciszyły nastroje patriotyczne na ponad trzydzieści lat, powodując że w Królestwie Polskim nie doszło do żadnych liczących się wystąpień w roku 1848, w czasie Wiosny Ludów.

Jednocześnie przegrana wysłała dziesiątki tysięcy Polaków na emigrację polityczną poza teren Królestwa Polskiego, tworząc całe społeczności emigracyjne, zwłaszcza na terenie Francji, tworzące wiele obozów politycznych i ciągle, mimo oddalenia, chcących działać na rzecz Polski. Z czasem owa emigracja zaczęła również oddziaływać na kraj, głównie z powodu znajdujących się na niej wybitnych autorów, których utwory przenikały stopniowo do kraju, ożywiając uczucia patriotyczne.

Walka podjęta w roku 1830 jest też symbolem trwale wrośniętym w polską mentalność – przez jednych traktowanym jako przykład wielkiego bohaterstwa, dla innych będącym przypadkiem porwania się na beznadziejną walkę bez trzeźwej oceny sytuacji.