Gospodarka, kultura i oświata w Królestwie Polskim

Utworzone w roku 1815 Królestwo Polskie, powstałe niejako na gruzach Księstwa Warszawskiego, miało na celu zaspokoić ambicje niepodległościowe Polaków i przyczynić się do powstania stabilizacji we wschodniej części Europy. Z tego też powodu, jak również decyzji cara, który chciał uchodzić za liberała, Królestwo Polskie dostało bardzo liberalną konstytucję, dającą obywatelom i władzom wiele swobód, mimo formalnej unii z Rosją.

Gospodarka Królestwa  Polskiego przeżyła w pierwszym okresie istnienia silny kryzys, związany głównie ze zmianami prawnymi, jak również zniszczeniami wojennymi. Pobudzeniem ekonomicznym było jednak obniżenie ceł na granicy z Imperium Rosyjskim w roku 1821, co zachęcało do handlu. Stopniowo zaczęła wzrastać koniunktura gospodarcza, a sytuacja zaczęła się poprawiać. W roku 1828 utworzono Bank Polski, wcześniej już zaś istniało Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, z którego korzystało wielu bogatych ziemian. Z drugiej strony jednak car nie zdecydował się na uwłaszczenie chłopów, ani radykalne zmiany ich położenia.

Przez pierwsze lata kultura polska rozwijała się niezwykle bujnie i niemal nieskrępowanie, zarówno jeżeli chodzi o sprawy czysto kulturalne, jak i oświatę. W 1816 roku już powstał Uniwersytet Warszawski, wkrótce zaś dołączyły do niego kolejne ważne szkoły, takie jak Szkoła Górnicza w Kielcach czy Instytut Politechniczny i Agronomiczny w Warszawie. Językiem szkolnictwa wyższego był polski. Rozwijały się też organizacje samokształceniowe, jak np. powstałe w Wilnie stowarzyszenia Filaretów i Filomatów, jak również Towarzystwa Przyjaciół Nauk, istniejącego od roku 1808.

Stopniowo jednak car zaostrzał swoje rządy w Królestwie, wielokrotnie naginając, lub po prostu łamiąc postanowienia konstytucyjne. Przykładem jest tu cenzura, formalnie zakazana, w praktyce zaś wprowadzona już w 1819 roku. Coraz baczniej przyglądano się też wszelkim organizacjom i stowarzyszeniom niejawnym, co doprowadziło ostatecznie do wydania zakazu ich funkcjonowania. Szkolnictwo wyższe zostało wzięte pod lupę służb policyjnych, szczególnie zaś złą sławę zyskał Mikołaj Nowosilcow, urzędnik rosyjski odpowiedzialny za zlikwidowanie w Wilnie towarzystw Filomatów i Filaretów. Stopniowo zmiany te zaczęły budzić coraz większy opór i powstawanie różnego rodzaju organizacji jawnych i półjawnych, które walczyły z panującym stanem rzeczy.