Najstarsze kulty religijne powstałe w okresie paleolitu, związane były początkowo z grzebaniem zmarłych, z życiem pozagrobowym (wiara w istnienie dusz) oraz kultem płodności. Jako datę końca pierwotnych kultów, podaje się czas powstawania wielkich cywilizacji (około 3000 roku p.n.e.). Podstawą religii pierwotnych był animizm, forma wierzeń polegająca na przypisywaniu posiadania duszy zwierzętom, roślinom, zjawiskom, a także tworom przyrody nieożywionej i przedmiotom.
Kult solarny i lunarny
W czasach prehistorycznych powstały również dwa kulty odnoszące się do słońca oraz księżyca, czyli kult solarny, związany z bóstwem męskim i lunarny z żeńskim. Jednym z najstarszych i zarazem najsłynniejszych budowli megalitycznych (zbudowane z dużych częściowo obrobionych kamienni), związanych z kultem solarnym oraz lunarnym, jest Stonehenge, znajdujący się w Anglii, datowany na X w. p.n.e.
Słońce było centralnym punktem wielu prehistorycznych religii, z biegiem czasu kiedy człowiek w pełni zaczął wykorzystywać ogień, uznano, że jest to ziemski przedstawiciel słońca. W konsekwencji często Słońce stawało się też symbolem nieskończoności, źródła energii i mocy życiowej. Z kultem solarnym związana jest liczba 12 (liczba miesięcy). Największą czcią Słońce darzyły ludy żyjące w strefie umiarkowanej Ziemi. Uważa się również, że było on punktem wyjścia dla wszystkich kolejnych religii, w których dokonywano obrzędu ciałopalenia.
Z drugiej strony kult lunarny (od łac. luna – „księżyc”), bardziej związany był ze społecznościami bazującym na łowiectwie, dla których zasadnicze znaczenie miały fazy księżyca. Kult lunarny jest jedną z najstarszych form religijnych na świecie Dowodzi temu między innymi odkryty w 1911 roku w Akwitanii relief kobiecy z Laussel, trzymającej w dłoni róg żubra z 13 nacięciami. Liczba 13 oznacza trzynaście dni, w których księżyc jest w fazie rosnącej i trzynaście cykli księżycowych, składających się na rok słoneczny, jak również zbieżność cyklu menstrualnego z miesiącem księżycowym.