Pierwszy król Polski Bolesław Chrobry, umierając w roku 1025 pozostawił państwo swojemu młodszemu synowi – Mieszkowi II. Pominął on tym samym swojego najstarszego syna z pierwszego małżeństwa – Bezpryma. Nowy władca w początkach swojego panowania próbował kontynuować politykę ekspansyjną swojego ojca. Jednak państwa, których kosztem Polska zdobyła obszerne tereny, miały się zmobilizować przeciwko niej.
Kryzys Państwa Polskiego w I połowie XI w. – Przyczyny
Jedną z najważniejszych przyczyn wewnętrznych kryzysu państwa polskiego w pierwszej połowie XI w. stanowiły spory dynastyczne, związane ze złamaniem zasady przekazania najstarszemu synowi władzy – primogenitura. Bezprym był najstarszym synem – podobnie jak Mieszko II tyle, że z drugiego małżeństwa Bolesława Chrobrego. Cała sytuacja wpłynęła negatywnie na wizerunek władcy przez spory nie tylko z Bezprymem ale również drugim bratem Ottonem.
Ponad to najniższe warstwy społeczeństwa były niezadowolone z rozwoju systemu feudalnego oraz wzrostem powinności do jakich ich obligował. Wpłynęło to również na narastanie tendencji pogańskich, spowodowane rozwojem organizacji kościelnej – wzrost nakładów na kościół. Poza tym chłopi byli obciążani coraz większym ciężarem związanym z prowadzeniem wojen, na których najwięcej korzystał książę, jego drużyna i możni. Wzrost znaczenia tych ostatnich oraz ich aspiracji politycznych był również jedną z przyczyn wewnętrznych kryzysu.
Oprócz problemów wewnętrznych, państwo Mieszka II było zagrożone ze strony Niemiec, Rusi, Czech oraz Węgier. Kraje te chciały rewindykować tereny zagarnięte przez Bolesława Chrobrego. Doprowadziło to do solidarnego wystąpienia wszystkich sąsiadów przeciwko Polsce.
Kryzys Państwa Polskiego w I połowie XI w. – Przebieg
W roku 1031 nastąpił jednoczesny najazd cesarza Konrada II oraz księcia Rusi Kijowskiej Jarosława Mądrego. Polska utraciła wówczas na rzecz Niemiec Milsko i Łużyce. W tym samym roku Grody Czerwieńskie przyłączone przez Bolesława Chrobrego – zostają utracone na rzecz Rusi Kijowskiej, a dwa lata wcześniej (1029) utracono Morawy na rzecz Czech. Po tych skrajnie niekorzystnych dla Polski zdarzeniach, Mieszko II traci tron i ucieka do Czech. Tam jednak zostaje uwieziony, a następnie okaleczony.
Władza w państwie polskim trafia w ręce Bezpryma. Okres jego okrutnych rządów zostaje zakończony już kilka miesięcy później, kiedy to zostaje zamordowany. Wówczas Mieszko II zrezygnował z korony królewskiej i uznał zwierzchność cesarza. Polska w efekcie zostaje podzielona na trzy części między – Mieszka II, Ottona (jego brata) oraz bratanka Dytryka. Tuż przed swoją śmiercią temu pierwszemu udało się ponownie zjednoczyć kraj.
Po śmierci Mieszka II w roku 1034, na krótki okres czasu władzę przejmuje jego pierworodny syn – Kazimierz, pod opieką matki – Rychezy. Bunt możnych, który ostatecznie objął cały kraj, pozbawia go jednak władzy. Z tego okresu znany jest tylko jeden uzurpator – Masław, cześnik bądź miecznik, który przejął wówczas władzę nad Mazowszem.
W roku 1037 dochodzi do antyfeudalnego buntu ludowego. Na obszarze Wielkopolski oraz Pomorza Gdańskiego przybrał on postać reakcji pogańskiej. W efekcie zniszczono organizacje kościelną, wymordowano księży. Nastąpiło również wyniszczenie gospodarcze kraju, osłabienie wewnętrzne oraz pozbawienie państwa obrony.
Problemy wewnętrzne Polski wykorzystuje książę czeski – Brzetysław. W roku 1039 najeżdża ziemie należące do państwa Piastów. Zagarnia Śląsk, Małopolskę oraz pustoszy Wielkopolskę. Ponad to Brzetysław wywozi z Polski święte relikwie, w tym m in. Świętego Wojciecha oraz Radzima.