Konferencja pokojowa w Paryżu - Konferencja wersalska - geneza, cele, uczestnicy, postanowienia

Kończąca I wojnę światową konferencja pokojowa rozpoczęła się oficjalnie 18 stycznia 1919 roku. Nie była to przypadkowa data, bowiem obrady rozpoczęły się dokładnie w rocznicę utworzenia Cesarstwa Niemieckiego. Podobnie do podpisania traktatu doszło w tej samej sali Wersalu, w której proklamowano zjednoczenie Niemiec. Był to policzek wymierzony delegacji niemieckiej. Konferencja ta miała na celu nie tylko zawarcie pokoju z Niemcami, ale i wypracowanie nowego ładu, który pozwoliłby na opanowanie chaosu powstałego w Europie po upadku dawnych potęg. Chciano w ten sposób zapobiec kolejnej wielkiej wojnie.

W pracach nad traktatem brali udział przedstawiciele szeregu państw zaangażowanych w wojnę, jednakże tak naprawdę kluczową rolę odgrywali przedstawiciele tzw. „Wielkiej Czwórki” - czterech najsilniejszych państw Ententy, czyli Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch. Ich reprezentantami byli odpowiednio prezydent Woodrow Wilson, premier David Lloyd George, prezydent Georges Clemenceau i premier Vittorio Orlando. Pozycja Włoch w tym gronie była relatywnie słaba, stąd też czasami mówi się jedynie o Wielkiej Trójce.

Już od początku konferencji pojawiły się silne napięcia pomiędzy zwycięskimi państwami, które nie mogły dojść do porozumienia w sprawie pokonanego. Francja chciała maksymalnego osłabienia i upokorzenia Niemiec, podczas gdy Wielka Brytania dążyła do zachowania równowagi na kontynencie. Dodatkowym problemem była kwestia powstałych po wojnie nowych państw, zwłaszcza zaś odrodzonej Polski. Jednocześnie trwały też prace nad utworzeniem pierwszej organizacji międzynarodowej, zapobiegającej wybuchowi kolejnej wojny o podobnej skali.

Do ostatecznego podpisania traktatu wersalskiego doszło 28.06.1919 roku, nie bez komplikacji zresztą, bowiem delegacja niemiecka niemal do ostatnich chwil protestowała przeciwko wielu jego punktom. Wynikało to z bardzo ostrego charakteru postanowień traktatu. Na mocy traktatu wersalskiego Niemcy zostały praktycznie rozbrojone. Armia Republiki Weimarskiej mogła liczyć jedynie 100 tysięcy żołnierzy rekrutowanych z zaciągu ochotniczego. Nie wolno było jej posiadać cięzkiej artylerii, samolotów i czołgów. Również flota została zredukowana praktycznie do zera, a Ententa nakazała rozwiązanie Sztabu Generalnego. Obszar Nadrenii miał zostać zdemilitaryzowany, a Ententa (w praktyce Francja) zajmowała na 15 lat Zagłębie Saary. Wojska Ententy pełniły funkcje okupacyjne również w innych rejonach.

W kwestiach terytorialnych Niemcy tracili wszystkie swoje kolonie, Alzację i Lotaryngię (na rzecz Francji), Wielkopolskę i część Pomorza Zachodniego (na rzecz Polski), Gdańsk (który stał się wolnym miastem) i kilka mniejszych obszarów na granicy z Czechosłowacją, Litwą, Danią i Belgią. Na terytorium Śląska i Prus Wschodnich miały odbyć się plebiscyty, które zdecydowałyby o dalszych losach rejonu.

Oprócz tego na Niemcy została nałożona ogromna kontrybucja, będąca poważnym obciążeniem dla młodej demokracji. Niemcy musieli również wydać zbrodniarzy wojennych i cesarza Wilhelma II. Osobny punkt traktatu obarczał Niemcy całą winą za wywołanie wojny. Oprócz tego zabroniono im połączenia z Austrią.

Wreszcie, ostatnim wielkim postanowieniem konferencji było powołanie Ligii Narodów, międzynarodowej organizacji mającej zajmować się utrzymaniem pokoju.

Traktat wersalski został przyjęty z wielkim oburzeniem w Niemczech i mieszanymi uczuciami w krajach Ententy. Niemcy uznawali go za bardzo krzywdzący, a jego postanowienia za oburzające, nie nazywając go inaczej, jak „dyktatem”. Z kolei niektórzy przedstawiciele zwycięskiej koalicji wypowiadali się, że traktat ten nie rozwiązywał istotnych problemów nowego ładu i że stanowi zarzewie kolejnej wojny.