W latach 500 – 493 p.n.e. dochodzi do powstania Jońskiego, w którym uczestniczą praktycznie wszystkie polis greckie z Azji Mniejszej. Powstanie było skierowane przeciwko Imperium Perskiemu,pod rządami Dariusza I Wielkiego. Z terenów Grecji właściwej pomocy powstańcom udzielają Ateny.
Po stłumieniu powstania przez władcę perskiego w roku 490 p.n.e., Dariusz wysyła swoje wojska do Grecji w celu ukarania nieposłusznych polis. Była to główna przyczyna wybuchu pierwszej wojny grecko – perskiej w Starożytności, której zwycięski finał dla Aten, rozegrał się pod Maratonem w sierpniu 490 r. p.n.e.
II Wojna grecko – perska – Przyczyny
Przegrana I wojna między Starożytną Grecją, a Imperium Perskim, była główną przyczyną wybuchu kolejnego konfliktu. W roku 481 p.n.e. pod dowództwem wielkiego króla Kserksesa, nowo zgromadzona armia, wyruszyła w celu podboju Grecji kontynentalnej. W skład armii wchodziła flota licząca ponad 1200 okrętów. Wojska Perskie przystąpiły do ataku na lądzie i na morzu. Rok później ze względu na przewagę jaką zdobyli Persowie, Ateny zostały ewakuowane.
II Wojna grecko – perska – Przebieg
Do walki z wojskami Kserksesa, oprócz Aten (które stanowiły oficjalny cel wyprawy) dołączyła Sparta oraz kilka polis z obszaru Grecji Środkowej – łącznie 31 miast. Zjednoczone polis zawarły sojusz zwany Związkiem Hellenów.
Plan działań greków miał początkowo czysto defensywny charakter. Postanowiono obsadzić Termopile, stanowiące wąski przesmyk pomiędzy Morzem, a górami odcinającymi Tesalię od Grecji Środkowej. Spartanie, którzy sprawowali naczelne dowództwo podczas walk, wysłali zaledwie 300 hoplitów (oddział przyboczny króla Sparty Leonidasa). Łącznie z posiłkami miejscowymi, siły greckie nie przekraczały 8000 hoplitów. Persowie atakowali przez dwa dni, jednak bez większych rezultatów. Ostatecznie grecy zostali zdradzeni, na skutek czego, Persowie obeszli Termopile ścieżką wskazaną przez zdrajcę. Rozgromili odział Leonidasa, reszta kontyngentu pozostałych polis została przez niego odesłana, gdy dowiedział się o zdradzie. W bitwie pod Termopilami poległo ponad 1000 greków, w tym głownie spartan.
Zdobycie Termopil wydało imperium perskiemu praktycznie całą Grecję Środkową. Flota Helleńska zajęła pozycje pod Salaminą, która miała stanowić ostatni bastion greckiej niepodległości. Podczas bitwy morskiej potężna flota Perska zaatakowała dopiero co utworzoną flotę Aten, liczącą około czterysta okrętów. Jak głosi legenda, Kserkses obserwował bitwę z tronu usytuowanego na jednym z klifów. Ku jego zgrozie w wąskiej cieśninie u brzegów Salaminy, okręty perskie pozbawione możliwości manewru, uległy ostatecznie flocie ateńskiej.
Bitwa pod Salaminą stała się punktem zwrotnym wojny między grekami a persami. Pozbawienie panowania na morzu, uniemożliwiło zaopatrywanie całej armii lądowej Persji. W roku 479 p.n.e. armia grecka, złożona z około 39 tysięcy hoplitów, rozgromiła pod Platejami Persów. W tym samym czasie flota perska została ostatecznie zniszczona przez greków pod Mykale koło Miletu.
II Wojna grecko – perska – Skutki
Dwie zwycięskie bitwy pod Salaminą oraz Platejami miały wielkie znaczenie dla cywilizacji greckiej. Obie bitwy odegnały wroga gwarantując grecką niepodległość. Był to triumf nie tylko Aten oraz Sparty, ale również całej floty greckiej oraz hoplitów – zamożnych żołnierzy, którzy byli w stanie sami kupić sobie ekwipunek wojenny. W tym czasie demokracja Ateńska zadomawia się na dobre. Pokonanie tyrana Kserksesa i narodu persów, zdominowanego przez jednego władcę, nie mającego dla siebie szacunku – przekonało ateńczyków o słuszności wybranego ustroju.
Oprócz tego, w skutek zwycięstwa Grecji w przeciągu następnych lat, Persja straciła na rzecz Związku Morskiego (sojusz Aten oraz polis wyzwolonych spod władzy Perskiej) swoje tereny w Europie, większość miast greckich w Azji Mniejszej oraz Wyspy Egejskie.