Ukształtowanie powierzchni Ziemi. Wewnętrzne i zewnętrzne procesy kształtujące litosferę

Ukształtowanie (lub rzeźba) terenu to ogół form terenu. Są to zarówno formy duże, takie jak góry, mniejsze jak wydmy, czy skałki wapienne, czy całkiem nieduże, jak żłobki krasowe.

Rzeźba terenu kształtowana jest przez procesy wewnętrzneendogeniczne i procesy zewnętrzneegzogeniczne. Procesy endogeniczne (ruchy tektoniczne, wulkanizm) są skutkiem energii wnętrza Ziemi; przyczyniają się one przede wszystkim do wzrostu urozmaicenia rzeźby terenu. Procesy egzogeniczne są wynikiem oddziaływania energii słonecznej i siły grawitacji. Grawitacja odpowiedzialna jest za płynięcie wody w rzece (procesy fluwialne), dostawa energii od Słońca jest ostateczna przyczyną występowania zjawisk pogodowych i kształtu stosunków klimatycznych. Pośrednio odpowiada więc za rzeźbotwórcze oddziaływanie wiatru, fal morskich i lodowców. Rola procesów zewnetrznych jest albo niszcząca (denudacja) albo budująca (sedymantacja). Są to zarówno procesy przygotowawcze – wietrzenie, osłabiające spoistość skał, jak i morfogenetyczne – tworzące formy rzeźby. Ostatecznie procesy zewnętrzne powadzą do zrównywania powierzchni Ziemi. 

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

  • Elementy rzeźby terenu, krzywa hipsometryczna. Ukształtowanie dna oceanicznego - charakterystyka

    Jeśli analizujemy ukształtowanie powierzchni Ziemi, można wyróżnić 2 formy pierwszego rzędu: - bloki (cokoły) kontynentalne, - i baseny oceaniczne leżące kilka kilometrów niżej. Więcej »

  • Wietrzenie skał - na czym polega, rodzaje (chemiczne, fizyczne)

    Wietrzenie skał to proces rozdrabniania (osłabiającego ich spoistość) i rozkładu minerałów i skał w przypowierzchniowych warstwach skorupy ziemskiej. Zachodzi pod wpływem promieniowania słonecznego, wody, gazów i organizmów żywych. Rozróżniamy dwa podstawowe typy wietrzenia: wietrzenie... Więcej »

  • Rzeźbotwórcza działalność rzek

    Rzeką nazywamy masę wody płynącą w korycie naturalnym pod wpływem siły ciężkości. Działalność rzek (transport, erozja, akumulacja) to procesy fluwialne. Formy rzeźby utworzone wskutek niszczącej lub budującej działalności rzek to formy fluwialne. Osady transportowane i akumulowane przez rzeki to aluwia. Więcej »

  • Rzeźbotwórcza działalność morza

    Główne czynniki które przekształcają linię brzegową to energia fal morskich, pływów i w mniejszym stopniu prądów przybrzeżnych. Niszcząca działalność fal morskich nosi nazwę abrazji. Najsilniej ta erozyjna działalność morza zaznacza się w obszarach występowania brzegu wysokiego –... Więcej »

  • Procesy eoliczne - deflacja, korazja

    Procesy eoliczne to inaczej rzeźbotwórcza działalność wiatru (nazwa pochodzi od Eola – władcy wiatrów w mitologii grackiej). Skuteczność wiatru w rzeźbieniu podłoża zależy od jego siły oraz charakteru podłoża (rodzaj skał podłoża i roślinność – jej brak sprzyja zachodzeniu tych... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 1 + 4 =
Ostatnio komentowane
nic nie rozumim
• 2025-03-11 20:47:40
dzięki
• 2025-03-10 15:14:41
bardzo to działanie łatwe
• 2025-03-03 13:00:02
Jest nad czym myśleć. PEŁEN POZYTYW.
• 2025-03-02 12:32:53
pozdro mika
• 2025-02-24 20:08:01