Przemysł jest jednym z działów gospodarki. Działalność przemysłowa polega na wydobywaniu lub pozyskiwaniu surowców (mineralnych, roślinnych i zwierzęcych) i ich przetwarzaniu na wyroby gotowe służące zaspokojeniu potrzeb ludzi (czasami jedne branże przemysłu wytwarzają produkty wykorzystywane przez inne branże). Od wcześniejszych rodzajów pozarolniczej działalności wytwórczej (np. rzemiosła) wyróżnia go:
- powszechne stosowanie pracy maszyn,
- masowa skala produkcji,
i stosowanie zasady podziału pracy (proces wytwarzania gotowego wyrobu przez robotników, bądź maszyny podzielony jest na etapy).
Przemysł spełnia 3 podstawowe funkcje.
1. Najważniejsza jest funkcja ekonomiczna związana z głównym zadaniem działalności przemysłowej – wytwarzaniem środków produkcji (maszyn i półproduktów) oraz środków konsumpcji. Wyroby przemysłowe są przedmiotem obrotu handlowego, a ich sprzedaż na rynkach krajowych i w handlu międzynarodowym stanowi ważną część produktu krajowego brutto (PKB) poszczególnych państw.
Wartość światowej produkcji przemysłowej w 2012 roku została oszacowana przez Bank Światowy na ponad 21,87 biliona dolarów amerykańskich. Największa jest produkcja przemysłowa Chin (zwane są „fabryką świata”). Jej wartość oszacowano na ponad 3,7 biliona dolarów amerykańskich. Dużą produkcję przemysłową mają też: USA (wartość prawie 3 bilionów dolarów), Japonia (o wartości ponad 1,6 mld dolarów) i Niemcy (o wartości prawie 1 biliona dolarów amerykańskich). Udział produkcji przemysłowej w tworzeniu produktu krajowego brutto (PKB) jest w poszczególnych krajach różny – największy w krajach nowouprzemysłowionych i krajach postkomunistycznych stawiających w przeszłości na industrializację (45% w Chinach, 40% w Republice Korei, 38% w Republice Czeskiej, 36% w Rosji) oraz w krajach „monokultury naftowej” (67% w Arabii Saudyjskiej). W krajach wysokorozwiniętych udział przemysłu w wytwarzaniu PKB jest mniejszy (19% w USA, czy 28% w Niemczech i Szwajcarii), a wzrasta tam rola sektora usług.
2. Funkcja społeczna – tworzenie miejsc pracy (intensywne uprzemysłowienie, czyli industrializacja w XIX i XX wieku było też głównym czynnikiem urbanizacji) – współcześnie największy udział w strukturze zatrudnienia (do ok. 40%) ma przemysł w krajach rozwijających się, w krajach wysokorozwiniętych udział przemysłu w zatrudnieniu pracowników najemnych spadł w ostatnich kilkudziesięciu latach do 20-30%;
podnoszenie poziomu życia (np. przez wytwarzanie energii elektrycznej i urządzeń ją wykorzystujących, takich jak pralka, czy zmywarka do naczyń);
stymulowanie postępu technicznego.
3. Funkcja przestrzenna – zajmowanie obszarów rolniczych i leśnych pod budowę zakładów przemysłowych (oraz dróg dojazdowych do nich),
przekształcanie krajobrazu i szerzej środowiska przyrodniczego (w tym jego degradację na skutek emisji zanieczyszczeń powietrza i wód),
rozwój przestrzenny miast (miejsce zamieszkania robotników fabrycznych, kadry zarządzającej, ale też właścicieli fabryk).
Tradycyjnie wyróżnia się:
- przemysł wydobywczy (zajmujący się pozyskaniem surowców mineralnych),
oraz przemysł przetwórczy (przetwarzający surowce mineralne, roślinne, zwierzęce i półprodukty przemysłowe na gotowe wyroby).
W Polskiej Klasyfikacji Działalności gospodarczej obok górnictwa (przemysłu wydobywczego) i przetwórstwa przemysłowego jako oddzielna sekcja wyróżniane jest wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej i gorącej wody(przemysł energetyczny) oraz gazu i pary wodnej.
Do tradycyjnych podziałów działalności przemysłowej należy też podział przemysłu na:
- przemysł ciężki (związany gł. z produkcją maszyn i półproduktów przemysłowych, często jako półprodukty dla innych branży przemysłu, zalicza się tu m.in.: przemysł chemiczny, metalurgiczny, czy maszynowy, zakłady przemysłu ciężkiego często przyczyniają się do znacznego zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego)
i przemysł lekki (wytwarzający zwykle produkty konsumpcyjne, zalicza się tu przede wszystkim przemysł włókienniczy, odzieżowy i skórzany ale też przemysł ceramiczny i spożywczy).
Jeszcze inaczej działalność przemysłową klasyfikuje tradycyjnie stosowany w Polsce podział przemysłu na gałęzie i branże. Wyróżniamy następujące gałęzie przemysłu:
- przemysł paliwowo-energetyczny (skupiający branże: węglową - zajmującą się wydobyciem węgla kamiennego i brunatnego, paliwową – zajmującą się wydobyciem ropy naftowej i gazu ziemnego, produkcją paliw w rafineriach i koksu w koksowniach oraz energetyczną – zajmującą się produkcją energii elektrycznej),
- przemysł metalurgiczny (branże: kopalnictwa i hutnictwa rud żelaza oraz kopalnictwa i hutnictwa metali nieżelaznych),
- przemysł elektromaszynowy (branże: metalowa, maszynowa, przemysłu środków transportu, precyzyjna oraz elektrotechniczna i elektroniczna),
- przemysł chemiczny (zarówno produkcja kwasu siarkowego, jak włókien sztucznych, czy lekarstw),
- przemysł mineralny (z branżami: przemysł materiałów budowlanych, szklarski i ceramiczny),
- przemysł lekki (w węższym znaczeniu tego słowa, z branżami: włókienniczą, odzieżową i skórzaną),
- przemysł drzewno-papierniczy (branże: drzewna i celulozowa-papiernicza),
- przemysł spożywczy (rzeźnie, mleczarnie, młyny, browary i inne),
i inne (poligraficzny – czyli drukarski, paszowy itp.).
Wśród gałęzi przemysłu wyróżniane są często gałęzie tradycyjne (rozwijające się w XIX i e pierwszej połowie XX wieku) – przemysł włókienniczy, górnictwo, przemysł metalurgiczny, niektóre działy przemysłu chemicznego, w krajach wysokorozwiniętych znajdujące się obecnie często w kryzysie
oraz gałęzie nowoczesne, w których produkty finalne są skomplikowane a wykorzystywane surowce i półprodukty znacznie przetworzone (np. przemysł samochodowy, kosmetyczny itp.). W odniesieniu do najbardziej nowoczesnych działów przemysłu, stosujących najnowsze rozwiązania techniczne (przemysł lotniczy, elektroniczny, farmaceutyczny, optyczny itp.) stosujemy określenie przemysłu zaawansowanych technologii (high-tech).
W zestawieniach statystycznych przemysł często występuje razem z budownictwem i działalnością montażową (jako drugi dział gospodarki).
Nauką geograficzną zajmującą się produkcją przemysłową jest geografia przemysłu. Zajmuje się ona przestrzennymi aspektami prowadzenia działalności przemysłowej i ich zmianami w czasie. Bada m.in.: rozmieszczenie działalności przemysłowej, czynniki lokalizacji zakładów przemysłowych różnych branż, procesami koncentracji zakładów przemysłowych (tworzenia okręgów przemysłowych) oraz deindustrializacji, restrukturyzacji przemysłu w ujęciu regionalnym itp.