Układ pokarmowy, wydalniczy i nerwowy gadów

Układ pokarmowy

Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym prowadzącym do jamy gębowej. Dalej znajduje się gardziel (wyraźnie odgraniczona od jamy gębowej), przełyk, żołądek (na ogół dobrze wykształcony, szczególnie u węży), jelito cienkie (do którego uchodzą przewód trzustkowy i wątrobowy), jelito ślepe i jelito grube zakończone kloaką. W jamie gębowej znajdują się ujścia gruczołów śluzowych oraz jednakowe zęby (zazwyczaj stożkowate i zagięte do tyłu, u roślinożernych spłaszczone). Niektóre jadowite gady (głównie węże ale też i jaszczurki) mają dodatkowo zęby jadowe połączone z gruczołami jadowymi.

Zęby gadów

Zęby u gadów/Yanpetro (26.03.2010)/commons.wikimedia.org

Żółwie są bezzębne, posiadają natomiast rogowe płytki pokrywające ich szczęki (rogowy dziób). Na dnie jamy gębowej znajduje się też dobrze wykształcony ruchomy język, który może pełnić rolę narządu zmysłu dotyku i węchu (u węży i jaszczurek jest długi, cienki i rozdwojony na końcu) lub organu chwytnego (u kameleona służy do łapania ofiar).

Język kameleona
Język kameleona

Gady są ogół drapieżne, często połykają ofiary w całości, a następnie trawią je przez dłuższy czas (węże pobierają pokarm raz na kilka tygodni). W trawieniu często uczestniczą gastrolity (kamienie żołądkowe), które biorą udział w rozdrabnianiu pokarmu.

Układ wydalniczy

Układ wydalniczy składa się z nerek (typu zanercza, czyli nerki ostatecznej) oraz moczowodów, które najczęściej uchodzą bezpośrednio do kloaki. Tylko u niektórych gadów (jaszczurki, węże) występuje pęcherz moczowy. U gadów układ wydalniczy został oddzielony od układu rozrodczego. Gady produkują silnie zagęszczony mocz (głównym produktem przemiany materii jest kwas moczowy), co jest przystosowaniem do życia na lądzie (ekonomiczna gospodarka wodą).

Układ nerwowy

Centralny układ nerwowy jest lepiej rozwinięty niż u płazów. Kresomózgowie o dwóch półkulach zachodzących na międzymózgowie, pojawia się kora nowa zwierająca ośrodki kojarzeniowe. Międzymózgowie słabo rozwinięte, a śródmózgowie dobrze (ośrodki wzrokowe i słuchowe). Móżdżek pokryty korą móżdżku, jego wielkość i stopień rozwoju zależy od aktywności ruchowej gadów. Rdzeń przedłużony jest charakterystycznie esowato wygięty. W efekcie następuje zaburzenie liniowego układu mózgu, co skutkuje lepszą integracją pomiędzy jego poszczególnymi częściami. Od mózgu odchodzi 12 par nerwów czaszkowych.

Głównym narządem zmysłu są oczy zaopatrzone w powiekę górną, dolną, błoną migawkową i gruczoł łzowy. U gadów występuje sprawna akomodacja oka (dzięki przesuwaniu i zmianie kształtu soczewki). Oczy węży są pozbawione powiek i pierścienia kostnego w twardówce. Oko ciemieniowe zachowało się tylko u hatterii. Gady mają dobrze rozwinięty zmysł dotyku (na języku) i węchu (pola węchowe w nozdrzach). Żółwie i węże są głuche, pozostałe płazy posiadają narząd słuchu podobny w budowie do płazów. W uchu środkowym obecna jedna kosteczka słuchowa (strzemiączko). Ponadto występuje błona bębenkowa, u niektórych gadów otoczona jest fałdami skórnymi (zaczątki ucha zewnętrznego u jaszczurek i krokodyli). Niektóre węże mają po bakach głowy jamki policzkowe, które są wrażliwe na promieniowanie cieplne. Dzięki nim nawet w nocy mogą polować na swoje ofiary. 

Polecamy również:

  • Budowa gadów i szkielet

    Gady są dość zróżnicowaną grupą zwierząt. Ich ciało jest najczęściej wydłużone i składa się z głowy, szyi, tułowia i ogona. Na ogół występują też dwie pary rozstawionych na boki kończyn. Więcej »

  • Układ krwionośny i oddychanie gadów

    Gady posiadają zamknięty układ krwionośny. Składa się on z dwóch obiegów krwi: dużego i małego (płucnego). Budową przypomina układ krwionośny płazów. Zmiany następują w sercu. Serce składa się z dwóch przedsionków (prawego i lewego)... Więcej »

  • Rozmnażanie i rozwój gadów

    Gady są rozdzielnopłciowe. Posiadają parzyste gonady, które uchodzą do kloaki. Układ rozrodczy żeński składa się jajników i jajowodów, a układ rozrodczy męski z parzystych jąder, najądrzy i nasieniowodów. Ponadto samce posiadają wynicowane z kloaki prącie. Więcej »

  • Gatunki gadów

    Gady dzielimy na cztery rzędy: żółwie, hatterie, łuskonośne i krokodyle.Żółwie występują głównie w strefie tropikalnej lub subtropikalnej. Prowadzą wodny lub lądowy tryb życia. Więcej »

  • Znaczenie i ochrona gadów

    1. Gady są ważnym ogniwem wielu łańcuchów troficznych. Z jednej strony stanowią dużą grupą konsumentów odżywiających się bezkręgowcami (owadami, mięczakami, pierścienicami) oraz drobnymi kręgowcami (rybami, innymi gadami, ptakami i ssakami). Z drugiej zaś są źródłem pokarmu dla wielu... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 1 + 2 =
Ostatnio komentowane
Ciekawe i pomocne
• 2024-12-03 20:41:33
pragnę poinformować iż chodziło mi o schemat obrazkowy lecz to co jest napisane nie j...
• 2024-11-28 16:29:46
ciekawe, oczekiwałem tylko kraj-stolica. miłe zaskoczenie ;)
• 2024-11-20 18:11:07
A jeśli trójkąt równoramienny jest jednocześnie prostokątny to który bok jest domy�...
• 2024-11-17 07:46:27
przegralem nnn do tego artykulu
• 2024-11-16 13:50:26