Układ pokarmowy
Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym prowadzącym do jamy gębowej. Dalej znajduje się gardziel (wyraźnie odgraniczona od jamy gębowej), przełyk, żołądek (na ogół dobrze wykształcony, szczególnie u węży), jelito cienkie (do którego uchodzą przewód trzustkowy i wątrobowy), jelito ślepe i jelito grube zakończone kloaką. W jamie gębowej znajdują się ujścia gruczołów śluzowych oraz jednakowe zęby (zazwyczaj stożkowate i zagięte do tyłu, u roślinożernych spłaszczone). Niektóre jadowite gady (głównie węże ale też i jaszczurki) mają dodatkowo zęby jadowe połączone z gruczołami jadowymi.
 |
|
Zęby u gadów/Yanpetro (26.03.2010)/commons.wikimedia.org |
Żółwie są bezzębne, posiadają natomiast rogowe płytki pokrywające ich szczęki (rogowy dziób). Na dnie jamy gębowej znajduje się też dobrze wykształcony ruchomy język, który może pełnić rolę narządu zmysłu dotyku i węchu (u węży i jaszczurek jest długi, cienki i rozdwojony na końcu) lub organu chwytnego (u kameleona służy do łapania ofiar).
 |
| Język kameleona |
Gady są ogół drapieżne, często połykają ofiary w całości, a następnie trawią je przez dłuższy czas (węże pobierają pokarm raz na kilka tygodni). W trawieniu często uczestniczą gastrolity (kamienie żołądkowe), które biorą udział w rozdrabnianiu pokarmu.
Układ wydalniczy składa się z nerek (typu zanercza, czyli nerki ostatecznej) oraz moczowodów, które najczęściej uchodzą bezpośrednio do kloaki. Tylko u niektórych gadów (jaszczurki, węże) występuje pęcherz moczowy. U gadów układ wydalniczy został oddzielony od układu rozrodczego. Gady produkują silnie zagęszczony mocz (głównym produktem przemiany materii jest kwas moczowy), co jest przystosowaniem do życia na lądzie (ekonomiczna gospodarka wodą).
Układ nerwowy
Centralny układ nerwowy jest lepiej rozwinięty niż u płazów. Kresomózgowie o dwóch półkulach zachodzących na międzymózgowie, pojawia się kora nowa zwierająca ośrodki kojarzeniowe. Międzymózgowie słabo rozwinięte, a śródmózgowie dobrze (ośrodki wzrokowe i słuchowe). Móżdżek pokryty korą móżdżku, jego wielkość i stopień rozwoju zależy od aktywności ruchowej gadów. Rdzeń przedłużony jest charakterystycznie esowato wygięty. W efekcie następuje zaburzenie liniowego układu mózgu, co skutkuje lepszą integracją pomiędzy jego poszczególnymi częściami. Od mózgu odchodzi 12 par nerwów czaszkowych.
Głównym narządem zmysłu są oczy zaopatrzone w powiekę górną, dolną, błoną migawkową i gruczoł łzowy. U gadów występuje sprawna akomodacja oka (dzięki przesuwaniu i zmianie kształtu soczewki). Oczy węży są pozbawione powiek i pierścienia kostnego w twardówce. Oko ciemieniowe zachowało się tylko u hatterii. Gady mają dobrze rozwinięty zmysł dotyku (na języku) i węchu (pola węchowe w nozdrzach). Żółwie i węże są głuche, pozostałe płazy posiadają narząd słuchu podobny w budowie do płazów. W uchu środkowym obecna jedna kosteczka słuchowa (strzemiączko). Ponadto występuje błona bębenkowa, u niektórych gadów otoczona jest fałdami skórnymi (zaczątki ucha zewnętrznego u jaszczurek i krokodyli). Niektóre węże mają po bakach głowy jamki policzkowe, które są wrażliwe na promieniowanie cieplne. Dzięki nim nawet w nocy mogą polować na swoje ofiary.