Gady są dość zróżnicowaną grupą zwierząt. Ich ciało jest najczęściej wydłużone i składa się z głowy, szyi, tułowia i ogona. Na ogół występują też dwie pary rozstawionych na boki kończyn. Są one pięciopalcowe i zwykle zaopatrzone w rogowe pazury, które ułatwiają lokomocję. Niektóre gady (np. węże, padalec), które wtórnie utraciły kończyny poruszają się za pomocą skurczu mięśnie przytwierdzonych do żeber. W budowie gadów wodnych widoczne są przystosowania do pływania – krokodyle mają błony pławne, a żółwie wodne płetwy powstałe z przekształconych kończyn przednich. Na głowie gadów znajdują się oczy z powiekami i błoną migawkową, parzyste nozdrza, dwa otwory słuchowe pokryte błoną bębenkową oraz otwór gębowy. Zazwyczaj gady mają długi, ruchliwy ogon, który uczestniczy w pływaniu (u krokodyli), a w razie niebezpieczeństwa może być odrzucany (autonomia ogona występuje u jaszczurek).
Pokrycie ciała
Ciało gadów pokrywa skóra zbudowana z silnie zrogowaciałego naskórka i skóry właściwej. W przeciwieństwie do płazów skóra nie zawiera gruczołów śluzowych, dlatego jest sucha. Wytworami naskórka są łuski (u jaszczurek i węży zachodzące na siebie dachówkowato), tarczki i płyty rogowe a skóry właściwej płyty kostne, które występują u niektórych żółwi i krokodyli.
 |
| Łuski zaskrońca indochińskiego (Amphiesma stolatum)/AshLin (31.07.2007)/ commons.wikimedia.org |
Naskórek ulega złuszczeniu w całości lub w postaci płatów. Węże i jaszczurki linieją okresowo. W skórze znajdują się także komórki pigmentowe nadające gadom różne barwy, które pełnią odstraszającą lub maskującą funkcję (przykładem może być kameleon, który dostosowuje ubarwienie do podłoża). Również u niektórych gadów może występować zróżnicowanie barw w okresie godowym (samce przybierają zwykle jaskrawe barwy).
Układ szkieletowy i mięśniowy
Szkielet gadów jest silnie skostniały. Składa się z czaszki, kręgosłupa, klatki piersiowej, szkieletu pasów i kończyn. Czaszka gadów jest mocniej wysklepiona i bardziej masywna niż czaszka płazów (składa się z większej liczby kości). U krokodyli występuje podniebienie twarde, czyli kostna przegroda oddzielająca jamę nosową od gębowej, co umożliwia wentylacją płuc podczas jedzenia. U niektórych gadów w czaszce występują otwory otoczone łukami kostnymi tzw. okna skroniowe, w których znajdują się mięśnie szczęk. Krokodyle i żółwie posiadają czaszkę akinetyczną (nieruchomą) a jaszczurki i węże kinetyczną, w której kości szczęk są połączone ruchomo z czaszką za pomocą więzozrostów. Dzięki temu gady te mogą szeroko rozwierać paszczę w celu połykania swych ofiar. Kości szczęk zaopatrzone są w jednakowe zęby (homodontyzm). Niektóre gady posiadają zęby jadowe, przy pomocy których paraliżują swoje ofiary. Czaszka jest połączona z kręgosłupem za pomocą jednego kłykcia potylicznego. Kręgosłup składa się z licznych (od kilkudziesięciu do kilkuset) kręgów. Wyróżniamy w nim pięć odcinków: szyjny (z dźwigaczem i obrotnikiem), piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy i ogonowy. Gady mają dobrze rozwinięte żebra, które u jaszczurek i węży w odcinku piersiowym łączą się z leżącym w części brzusznej mostkiem. W tej sposób powstaje klatka piersiowa, która nie tylko chroni narządy wewnętrzne ale też umożliwia sprawną wentylację płuc. Pas barkowy i miednicowy , które połączone są z kręgosłupem mają budowę podobną do płazów. W szkielecie kończyn występują dwie kości przedramienia i podudzia.
Układ mięśniowy charakteryzuje się silnym zanikiem metamerii (zachowana głównie w odcinku ogonowym). Rozwinęły się mięśnie szyjne i międzyżebrowe, które uczestniczą w oddychanie (warunkują ruchy klatki piersiowej). Ponadto gady mają dobrze rozwinięte mięśnie kończyn.