Elementami wchodzącymi w skład ośrodkowego układu nerwowego są: mózgowie, rdzeń kręgowy oraz obwodowy układ nerwowy. W toku eowlucji rozmiary mózgów niektórych kręgowców ziwekszyły się w stosunku do wielkości ciała.
Ryby
Część ośrodkową układu nerwowego stanowi pięć pęcherzyków, które ułożone są liniowo. Mózg zbudowany jest z: kresomózgowia, międzymózgowia, śródmózgowia, móżdżku oraz rdzenia przedłużonego. U ryb kostnoszkieletowych dobrze rozwiniętym elementem jest śródmózgowie, a u ryb chrzęstnoszkieletowych – kresomózgowie.
Płazy
Mózg płazów ma niski poziom rozwoju. Jest mały w stosunku do masy ciała. Najwyżej złożoną budowę w obrębie tej grupy posiadają płazy bezoogonowe, a najlepiej rozwiniętą strukturą jest śródmózgowie. U pozostałych płazów ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgowia, rdzenia kręgowego i nerwów obwodowych. Ułożenie elementów jest liniowe. Kresomózgowie jest dobrze rozwinięte i podzielone na dwie półkule.
Gady
Brak u gadów liniowego ułożenia pęcherzyków. Najlepiej rozwiniętą strukturą jest kresomózgowie. Wciąż mózgowie jest niewielkie w stosunku do masy całego ciała.
Ptaki
Mózg ptaków jest większy niż ryb, gadów i płazów. Występuje silnie rozwinięte mózgowie, co jest związane z przystosowaniem ptaków do lotu. U ptaków strukturami dobrze rozwiniętymi są także: móżdżek oraz kresomózgowie, również tyłomózgowie, które odpowiada za sprawność ruchową.
Ssaki
Ssaki posiadają największe mózgi w stosunku do masy ciała i w porównaniu do pozostałych kręgowców. Wyróżnia się dwie półkule: prawą i lewą. Najlepiej rozwiniętym elementem jest kresomózgowie. Pojawia się mająca sześć warstw struktura - kora nowa, która odpowiada za odczuwanie zmysłów, a także procesy poznawcze. Płaty mózgu są pofałdowane, a największe zagęszczenie fałd można zaobserwować u człowieka i małp człekokształtnych.
 |
| Mózgi kręgowców |