Do układu nerwowego ośrodkowego zaliczamy mózgowie i rdzeń kręgowy. Mózgowie znajduje się w jamie czaszki, a rdzeń kręgowy w kanale kręgowym. Połączenie pomiędzy nimi zapewnia otwór wielki, który znajduje się w podstawie czaszki. Zarówno mózgowie jak i rdzeń kręgowy zbudowane są z istoty białej i istoty szarej, które zajmują odmienne położenie w obrębie tych dwóch części mózgu.
Istotę szarą tworzą skupiska komórek nerwowych, a istotę białą wypustki nerwowe neuronów (aksony, dendryty). W mózgowiu istota szara występuje na powierzchni, gdzie tworzy korę mózgu i móżdżku oraz w części środkowej, w której otoczona istotą białą przybiera postać jąder nerwowych. W rdzeniu kręgowym istota szara znajduje się w części centralnej, gdzie tworzy parzyste zgrubienia tzw. róg przedni i róg tylni. W przekroju porzecznym przyjmuje kształt przypominający motyla lub literę H.
Ośrodkowy układ nerwowy otoczony jest trzema łącznotkankowymi błonami włóknistymi – oponami mózgowo-rdzeniowymi. Patrząc od zewnątrz wyróżniamy:
• oponę twardą – wyściela wnętrze czaszki oraz kanał kręgowy; zbudowana jest z blaszki zewnętrznej oraz wewnętrznej, pomiędzy którymi znajdują się zatoki opony twardej; pełni funkcje ochronne;
• pajęczynówkę – ogranicza jamą podpajęczynówkową, wypełnioną przez płyn mózgowo-rdzeniowy; który pełni funkcję amortyzujące; zbudowana z dwóch warstw (blaszek): zewnętrznej, która przyjmuje zwartą postać oraz wewnętrznej o nieregularnym, beczkowatym układzie;
• oponę miękką – przylega bezpośrednio do mózgu i rdzenia kręgowego, zbudowana z dwóch warstw (blaszek): zewnętrznej – zwierającej naczynia krwionośne i charakteryzującej się luźnym utkaniem włóknistym oraz wewnętrznej – o zwartym układzie, pozbawionej naczyń; specjalna budowa naczyń włosowatych tej opony tworzy tzw. barierę krew-mózg, która z jednej strony umożliwia swobodne przenikanie tlenu, glukozy i wody, a z drugiej nie przepuszcza różnych szkodliwych związków, przez co chroni ośrodkowy układ nerwowy;
 |
| Widok z góry - stan po usunięciu sklepienia czaszki. 1. Skóra, 2. Kość czaszki, 3. Opona twarda, 4. Tętnica oponowa-środkowa, 5. Zatoka strzałkowa górna/ John A Beal (30.11.2005)/commons.wikimedia.org |