Pod względem rozwojowym (ontogenetycznym) mózgowie dzielimy na :
1. przodomózgowie
• kresomózgowie
• międzymózgowie
2. śródmózgowie
3. tyłomózgowie
• tyłomózgowie wtórne (móżdżek i most);
• rdzeń przedłużony
Pod względem klinicznym mózgowie dzielimy na:
1. mózg (kresomózgowie, międzymózgowie)
2. pień mózgu (śródmózgowie, móżdżek, most, rdzeń przedłużony)
W obrębie mózgu znajdują się cztery przestrzenie stanowiące układ komorowy mózgu, wewnątrz którego krąży płyn mózgowo-rdzeniowy. Są to:
• komory boczne I i II – zlokalizowane w obrębie półkul mózgu
• komora III – zlokalizowana w obrębie międzymózgowia;
• komora IV – zlokalizowana w obrębie tyłomózgowia;
Kresomózgowie jest największą częścią mózgowia, która przykrywa jego pozostałe elementy (z wyjątkiem móżdżku). Kresomózgowie dzielimy na kresomózgowie parzyste zwane też półkulą oraz kresomózgowie nieparzyste, czyli środkowe.
Kresomózgowie parzyste:
1. Płaszcz
• Kora mózgu
• Wyspa
• Hipokamp
• Węchomózgowie
2. Jądra kresomózgowia
3. Istota biała
4. Komora boczna
Kresomózgowie nieparzyste:
1. Ciało modzelowate
2. Spoidło przednie
3. Przegroda przezroczysta
4. Sklepienie
Kresomózgowie tworzą głównie półkule mózgu, które oddzielone są od siebie szczeliną podłużną. Powierzchnia zewnętrzna półkul jest silnie pofałdowana – pokryta różnej głębokości bruzdami, pomiędzy którymi znajdują się uwypuklenia, czyli zakręty.
Najbardziej zewnętrzną warstwę kresomózgowia stanowi kora mózgowa, która składa się kory starej oraz kory nowej. Ostania zbudowana jest z sześciu warstw komórek (drobinowej, ziarnistej zewnętrznej, piramidowej zewnętrznej, ziarnistej wewnętrznej, piramidowej wewnętrznej, komórek wielokształtnych). W obrębie półkul mózgowych znajdują się dwie komory boczne mózgu (I i II).
Kora mózgowa odpowiada za widzenie, słyszenie, czucie, wykonywanie ruchów oraz proces uczenia się.
W każdej półkuli kora dzieli się na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy.
|
Płaty półkul mózgowych |
Ośrodki |
|
czołowy |
czucia |
|
ciemieniowy |
ruchowe |
|
potyliczny |
wzrokowe |
|
skroniowy |
słuchowe |
 |
| Płaty mózgu ludzkiego: kolor niebieski - płat czołowy, kolor zielony - płat skroniowy, kolor żółty - plat ciemieniowy, kolor różowy - płat potyliczny |
Międzymózgowie jest częścią należąca do przodomózgowia. Ma kształt klina, którego ostrze skierowanie jest ku przodowi. W tej części mózgu znajduje się szczelina będąca trzecią komorą mózgu. Do międzymózgowia zaliczamy wzgórzomózgowie, czyli część grzbietową, która przykryta jest przez półkule mózgu oraz podwzgórze, czyli część brzuszną, która jest odsłonięta. Wzgórzomózgowie składa się z: wzgórza, zawzgórza i nadwzgórza. W obrębie podwzgórza wyróżniamy: blaszkę krańcową, skrzyżowanie i pasma wzrokowe, guz popielaty, przysadkę i lejek oraz ciała suteczkowate. Międzymózgowie odpowiada głównie za homeostazę oraz przez przysadkę za regulację wydzielania wewnętrznego. W obszarze nadwzgórza znajduje się szyszynka. Jest to gruczoł wydzielania wewnętrznego, który produkuje melatoninę. Hormon ten hamuje przedwczesny rozwój płciowy i wpływa na ośrodki snu i czuwania. W podwzgórzu zlokalizowane są nadrzędne ośrodki układu autonomicznego: ośrodek termoregulacji, głodu i sytości, rozrodczy, krążenia, przemian tłuszczowych i gospodarki wodno-mineralnej. Są tutaj także ośrodki wegetatywne wyzwalające dwie przeciwstawne reakcje somatyczne: zdobywanie (ośrodek agresji) oraz unikanie (ośrodek ucieczki).
Śródmózgowie jest niewielką środkową częścią mózgu położoną z przodu móżdżka, która łączy z międzymózgowiem. W śródmózgowiu wyróżnić możemy:
• powierzchnię grzbietową, która składa się z blaszki pokrywy, ramion wzgórków i trójkąta wstęgi
• powierzchnię podstawną, którą tworzą konary mózgu
W obrębie istoty szarej śródmózgowia biegnie wąski kanał zwany wodociągiem mózgu lub wodociągiem Sylwiusza, który łączy ze sobą III i IV komorę mózgu. Ponadto znajdują się tutaj niektóre ośrodki odruchowe zmysłu słuchu i wzroku (np. ośrodek kontrolujący zwężanie źrenicy pod wpływem intensywnego światła). Śródmózgowie kontroluje napięcie mięśniowe, wpływa na postawę ciała oraz wzajemne ułożenie jego części. Uszkodzenie tej części mózgu powoduje zaburzenia w wykonywaniu ruchów.
Rdzeń przedłużony jest najbardziej pierwotną częścią mózgu. Ma kształt ściętego stożka, którego podstawa zwrócona jest ku górze. Położony jest w tylnej części mózgu i przechodzi w rdzeń kręgowy. Przez środek rdzenia przedłużonego biegnie kanał, będący przedłużeniem kanału środkowego rdzenia kręgowego. W górnej części kanał ten przechodzi w światło czwartej komory mózgu. W rdzeniu przedłużonym biegną drogi nerwowe łączące rdzeń kręgowy z mózgiem oraz szlaki łączące ze sobą wszystkie części mózgu. W rdzeniu przedłużonym zlokalizowane są także ośrodki wegetatywne, które regulują procesami odruchowymi, czyli niezależnymi od naszej woli takim jak: tętno serca, kurczenie i rozkurczanie się naczyń krwionośnych (ośrodek naczynioruchowy), ruchy oddechowe klatki piersiowej (ośrodek oddechowy), skurcze mięśni przełyku, żucie, ssanie, połykanie. Ponad to znajdują się tutaj ośrodki regulujące czynności obronne organizmu : mruganie, kichanie, kaszel i wymioty.
Móżdżek to część mózgu sąsiadująca z śródmózgowiem i rdzeniem przedłużonym. Składa się dwóch silnie pofałdowanych półkul, pomiędzy którymi znajduje się łączący je robak. Powierzchnię móżdżku stanowi trójwarstwowa kora móżdżku zbudowana z istoty szarej. We wnętrze móżdżka znajduje się istota biała, która tworzy ciało rdzenne. Tuż przed móżdżkiem leży most Varola będący skupiskiem włókien nerwowych łączących śródmózgowie i korę mózgu z móżdżkiem i rdzeniem przedłużonym. Włókna nerwowe mostu umożliwiają także przesyłanie impulsów nerwowych pomiędzy półkulami móżdżku, co umożliwia koordynację ruchów obu stron ciała. Móżdżek odpowiada za utrzymania równowagi ciała oraz za skoordynowanie ruchów dowolnych. Ponad to wpływa na wytworzenie lekkiego napięcia mieśni, czyli tonus.