Życie polityczne poszczególnych państw rozgrywa się przede wszystkim w określonym systemie politycznym, który jest podstawową kategorią politologiczną. Pojęcie systemu politycznego rodzi pewne spory wśród badaczy, którzy na wiele sposobów postrzegają istotę systemu politycznego. Zasadniczo wyróżnić można trzy podstawowe stanowiska metodologiczne odnoszące się do tej kwestii: instytucjonalne, systemowe oraz strukturalno-funkcjonalne.
W pierwszej z koncepcji system polityczny rozumiany jest jako zbiór instytucji (osób, organizacji, grup), za pomocą których podejmowane są decyzje polityczne, zatem jest równoznaczny z ustrojem państwowym. Z kolei w ujęciu systemowym bierze się przede wszystkim pod uwagę relacje zachodzące między systemem a jego otoczeniem. Wreszcie ostatnia z koncepcji, strukturalno-funkcjonalna, stwierdza, że system polityczny to proces polityczny, który dokonuje się obrębie wspólnot, takich jak państwo, zrzeszenie, partia polityczna.
Systemy polityczne – definicja
System polityczny możemy określić jako ogół organów państwowych , partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych – formalnych i nieformalnych – uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm, regulujących wzajemne stosunki między nimi. Jest to jednak tylko jedno z funkcjonujących wyjaśnień tego terminu. Trochę inaczej system polityczny pojmują amerykańscy badacze, uznają bowiem, że system polityczny to całość struktur, instytucji i procedur działających razem w celu rozwiązania problemu. Z kolei Adam Łopatki definiując system polityczny zwraca uwagę, iż składają się na niego zarówno organy organizujące życie w państwie, jak i reguły określające sposób funkcjonowania kraju oraz ustanawiające sposób wcielenia w życie tych norm, wreszcie równie ważne idee i wartości polityczne, z których wynika koncepcja władzy.
Cechy systemów politycznych
Cechy systemów politycznych:
1. posiadają odpowiednie organy/podmioty sprawujące władzę
2. między podmiotami rządzącymi zachodzi rozgraniczenie kompetencji i podział władzy;
3. zgodnie z obowiązującym systemem polityczny wprowadza się konkretny styl funkcjonowania państwa;
4. każdy system polityczny posiada określone struktury – organizacje i instytucje odpowiadające za kształt życia politycznego
Główne elementy systemów politycznych
System polityczny tworzą trzy grupy elementów:
1. instytucje i organizacje tworzące oraz biorące udział w życiu politycznych państwa; zaliczyć możemy do nich związki zawodowe, partie polityczne, samorządy itp.;
2. idee i wartości polityczne, m.in. trójpodział władzy, idea suwerenności narodu, pluralizm polityczny;
3. różnego rodzaju normy, które regulują i organizują funkcjonowanie instytucji państwowych, np. normy moralne, prawne, organizacyjne.