Nie ma ustanowionych na całym świecie jednorodnych sposobów nabywania obywatelstwa, jednak spotykamy się z kilkoma najczęściej występującymi. Ogólnie rzecz ujmując można nabyć obywatelstwo w dwojaki sposób – na mocy prawa oraz w wyniku decyzji administracyjnej.
Nabycie obywatelstwa z mocy prawa (ex lege) także dzieli się na kilka typów. W ramach tego sposobu nabycia praw obywatelskich wymienić można uzyskanie obywatelstwa na podstawie zasady krwi oraz na podstawie zasady ziemi, a także poprzez zawarcie związku małżeńskiego z obywatelem innego kraju.
W przypadku prawa krwi (ius sanguinis) jednostka staje się obywatelem państwa ze względu na urodzenie się z rodziców (lub jednego rodzica) posiadających obywatelstwo jakiegoś kraju. Jest to pierwotny typ nabywania praw obywatelskich, który działa np. w Polsce. Podobnie funkcjonuje zasada prawa ziemi (ius solis), zgodnie z którą obywatelstwo jest przyznawane jednostce, której narodziny dokonały się na terytorium jakiegoś kraju. Ten system funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych. Są to dwa najczęściej występujące trendy, co nie oznacza, że jedyne.
W inny trochę sposób następuje przyznanie obywatelstwa w wyniku decyzji (aktu administracyjnego). W takiej sytuacji obywatelstwo zyskuje się na podstawie wniosku. Działanie to można określić także jako wtórne nabycie obywatelstwa, zalicza się do niego: naturalizację, reintegrację oraz prawo opcji.
Naturalizacja ma charakter uznaniowy ze strony państwa. Odbywa się ona z tytułu ubiegania się o przyznanie obywatelstwa osoby, która legalnie mieszka na terenie państwa przez określony czas. W przypadku naturalizacji dodatkowym wymogiem ze strony państwa może być znajomość języka, historii czy kultury.
Trochę na innych zasadach wprowadzane jest prawo opcji, dotyczy bowiem ono dzieci, które zostały pozbawione obywatelstwa w wyniku oświadczenia woli rodziców. Wreszcie reintegracja polega na odzyskaniu utraconego obywatelstwa, np. w wyniku nabycia innego obywatelstwa lub małżeństwa z obcokrajowcem. Takie osoby mogą ubiegać się o powtórne przyznanie obywatelstwa państwa rodzimego.
Wtórne nabycie obywatelstwa w niektórych krajach wiąże się ze zrzeczeniem się innych obywatelstw, jednak nie wszystkie państwa tego wymagają.