Socjolekt jest odmianą danego języka właściwą dla określonej grupy społecznej – można wyróżnić odmianę środowiskową np. więźniów i młodzieży lub zawodową, np. lekarzy, prawników. Socjolekt może być trudny w zrozumieniu dla osób spoza danej grupy.
Można wyróżnić trzy funkcje/kategorie socjolektu:
- ekspresywność – obserwowany w gwarach środowiskowych m.in. w socjolekcie młodzieżowym, gdzie informuje o stosunku do świata, nastawieniu itp. Ekspresywny socjolekt młodzieżowy pozawala także na pogłębienie integracji wewnątrz grupy, a także na odróżnieniu grupy na tle innych.
- tajność – umożliwia kodowanie znaczeń w taki sposób, by były one nieznane dla osób trzecich, najczęściej jest ona charakterystyczna dla takiej grupy jak więźniowie i przestępcy, chcący ukryć przed otoczeniem prawdziwe znaczenie ich wypowiedzi.
- zawodowość – umożliwia na szybszy i bardziej precyzyjny kontakt między osobami z określonej grupy zawodowej. Cechą tej odmiany socjolektu jest niska ekspresyjność (jest to związane z funkcją, mającą zapewniać precyzyjną komunikację), a także przyczyny powstawania – często rodzi się on m.in. tam, gdzie stosowane pojęcia i wykonywane czynności nie mają precyzyjnych odpowiedników w języku polskim (stąd np. język korporacyjny).
Warto podkreślić, iż socjolekt powinien być stosowany wyłącznie w środowisku osób których dotyczy, ponieważ w innym wypadku trzeba się liczyć z brakiem zrozumienia przekazu wśród odbiorców. Stosowanie socjolektu w szerszym gronie odbiorców świadczy o wąskiej kompetencji językowej nadawcy wypowiedzi.
