Kolejnymi typami monarchii wynikającymi z kryterium formalno-teoretycznego są monarchia ograniczona i nieograniczona. Różnica między nimi polega na zakresie władzy, którą posiada panujący. Monarchia nieograniczona (zwana także czystą) jedynym podmiotem władzy jest monarcha – skupia on w swoim ręku pełnię władzy, natomiast w odniesieniu do monarchii ograniczonej głowa państwa dzieli się zakresem swojej władzy z innymi podmiotami władzy – instytucjami bądź stanami społecznymi. Monarchia nieograniczona bywa czasem połączeniem jedynowładztwa z demokracją albo arystokracją.
Przykładem monarchii nieograniczonej były starożytne despotie na bliskim Wschodzie, późnorzymski „dominat”, absolutyzm europejski w XVII wieku. Natomiast jako monarchie ograniczone to średniowieczna monarchia stanowa, XIX-wieczna monarchia konstytucyjna.