Traktat akcesyjny jest rodzajem umowy międzynarodowej, która zostaje zawarta między państwami – członkami Unii Europejskiej, a państwem (państwami), które na mocy tego traktatu staje się nowym członkiem UE (dotychczas było to państwo kandydujące).
W traktacie akcesyjnym zawarte są szczegółowe warunki uczestnictwa danego państwa w Unii, które są natomiast efektem negocjacji państwa z organami unijnymi. Tekst traktatu akcesyjnego każdorazowo musi być zaakceptowany przez Parlament Europejski – dopiero wówczas następuje jego uroczyste podpisanie. Dla uzyskania ważności traktat akcesyjny – jak wiele umów międzynarodowych – musi zostać jeszcze ratyfikowany w poszczególnych państwach członkowskich.
Oprócz warunków uczestnictwa, Traktat akcesyjny zawiera także m.in. opis praw i obowiązków nowych członków UE, zasady poszerzania organów UE przedstawicieli nowych państw członkowskich, deklaracje Komisji Europejskiej i poszczególnych nowych członków UE, wykaz dokumentów, jakie obowiązują kraj członkowski (a także wykaz zmian, jakie zostaną w nich wprowadzone w związku z przyjęciem nowego państwa).
Traktat akcesyjny Polski do UE został podpisany w Atenach w dniu 16 kwietnia 2003 r. (stąd jego inna nazwa - Traktat ateński). Warto opisać strukturę traktatu, ponieważ składa się on tylko z preambuły i trzech artykułów. Oprócz tego w skład traktatu wchodzi jednak także ponad 5000 stron załączników.
Ważnym elementem traktatu akcesyjnego jest tzw. akt przystąpienia - dokument, który zawiera szczegółowe kwestie związane z przystąpieniem danego państwa (grupy państw) do UE. W treści tego aktu zawarto m.in. zobowiązanie nowych państw członkowskich (w tym Polski) do przyjęcia prawa unijnego, określenie liczby reprezentantów nowych państw w strukturach UE itp.
Traktat ateński został sporządzony łącznie w 20 językach - wszystkie wersje są tak samo autentyczne.
