„Wesele” nie jest dramatem stricte symbolicznym, jednak jego treść nasycona jest symbolami, zwłaszcza akt II i III. Symboliczne są postaci, przedmioty i poszczególne sceny.
Postacie symboliczne w „Weselu”
Chochoł – róża otulona słomą ma złożoną i niejednoznaczną symbolikę – to nadzieja na odrodzenie, symbol polskiej duszy, wartościowej, pięknej ale otoczonej warstwą zniechęcenia, warstwą ochronną, którą należy zrzucić, aby zmartwychwstać. Jednak póki co chochoł oznacza marazm, a prowadzony przez niego korowód – bezcelowym, letargicznym tańcem.
Widmo dawnego kochanka ukazujące się Marysi jest symbolem jej marzeń, niespełnionej miłości i pragnienia innego – lepszego – życia.
Stańczyk – symbolizuje mądrość, odpowiedzialność, patriotyzm. Postać znana z obrazu Matejki, budzi skojarzenia z troską o losy ojczyzny. Z kolei „Teka Stańczyka”, z którą związany jest Dziennikarz, to głos konserwatywny, domagający się zaprzestania działalności niepodległościowej.
Rycerz Czarny utożsamiany z Zawiszą Czarnym, bohaterem dramatu Tetmajera – to wewnętrzny głos, wyrzut sumienia z powodu zaprzepaszczenia wielu szans na podniesienie ojczyzny z upadku. Rycerz symbolizuje lata dawnej świetności i potęgi Polski.
Hetman, czyli Ksawery Branicki to symbol zdrady. Branicki był jednym z przywódców konfederacji targowickiej. Tutaj oznacza prywatę i pychę możnych.
Upiór to Jakub Szela, przywódca rabacji galicyjskiej. Symbolizuje naturę chłopów – silnych, zdolnych do czynu, ale naiwnych, potrzebujących dobrego dowódcy. Za jego sprawą zostają przywołane zdarzenia ciążące na relacjach między panami i chłopami.
Wernyhora – symbol, który pojawia się już wcześniej na obrazie zawieszonym w chacie, oznacza wspólnotę narodową, porozumienie między chłopami i szlachtą. To on inicjuje wielki zryw, daje nadzieję na wspólne działanie.
Symboliczne przedmioty w „Weselu”
Symboliczne znaczenie mają też przedmioty opisane w didaskaliach i przywołane w toku akcji. Już sama chata Gospodarza ma znaczenie symboliczne jako miejsce akcji – miejsce spotkania się różnych grup społecznych jest symbolem zjednoczonej Polski. Świetlica, w której wszyscy się zbierają, dowodzi zgodnego współistnienia kultury chłopskiej i szlacheckiej. Wystrój zawiera elementy przywiezione przez Gospodarza, świadczące o jego pochodzeniu, takie jak: szable i pistolety na ścianie, biurko oraz fotografie dzieł Matejki. Pojawiają się tutaj także elementy typowe dla wiejskiej chaty m.in.: posagową skrzynię Gospodyni, obrazki świętych czy proste stołki.
Obrazy „Wernyhora” i „Bitwa pod Racławicami” wnoszą dodatkowe znaczenie symboliczne – oznaczają możliwość porozumienia między dwoma klasami. Racławice przywołują mit oddanego ojczyźnie kosyniera, który za sprawą Wernyhory ożywa w dramacie. Chłopi nadal są zdolni do czynu, potrafią postawić kosy na sztorc.
Dumą Jaśka jest czapka z pawim piórem, to ze względu na nią traci złoty róg. Czapka symbolizuje tu próżność i przywiązanie do dóbr materialnych. Chłopi marzą przede wszystkim o bogactwie, cenią sobie jego zewnętrzne oznaki. Dla Jaśka czapka jest tak ważna, że schylając się po nią, nie zauważa nawet, iż gubi złoty róg – symbol szansy na wyzwolenie. Dźwięk rogu miał zbudzić ducha narodu i zgromadzić wszystkich do wspólnej walki.
Ważnym symbolem jest też sznur, kojarzący się z niewolą. Słowa: „Miałeś, chamie, złoty róg (...) ostał ci się ino sznur”, dobitnie określają sytuację Polaków, którzy zaprzepaścili swoją wielką szansę. Symbolem złego rządzenia narodem jest kaduceusz, który otrzymuje Dziennikarz – ten symbol władzy ma służyć „mąceniu wody”, a więc zniechęcaniu do czynu, odwiedzeniu od działań patriotycznych, dezorientowaniu oraz skłócaniu narodu.
Wreszcie symboliczne znaczenie mają też poszczególne sceny, najbardziej wyrazista jest ostatnia, ukazująca chocholi taniec. Ten monotonny, beznadziejny korowód symbolizuje stan uśpienia, bierności, bezsilności, w jakim pogrążona jest Polska. Jego uczestnicy kręcą się w kółko, niby coś robią, niby się poruszają, ale są bezwolni, zaś sam taniec – pozbawiony sensu.
